انگاره‌های مذهبی و مفاهیم معنوی معماری دوره صفویه با نگاهی به مدرسه خان شیراز

یکی از مهم ترین مبادی هنر دینی، توجه به معنا در پس صورت ظاهر است. به عبارت ساده تر، هنرمند با تکیه بر تفکر و بینش مذهبی خود تلاش می کند تا مفاهیم معنوی و اندیشه های مقدس خود را در قالب عناصر فیزیکی و مشخصه های ظاهری انتقال داده و بیان نماید. یکی از بزرگترین جلوه های ظهور یک حقیقت هنری در کالبد مادی، معماری است که از لحاظ تاریخی، از اولین هنرهایی بشمار می آید که توانسته است خود را با مفاهیم اسلامی سازگار نماید. یکی از مهم‌ترین زمینه‌های رابطه هنر معماری و مذهب را می‌توان در ایجاد فضای مناسب عبادات و آیین‌های معنوی ادیان ملاحظه نمود. به‌گونه‌ای که می‌توان معابد،‌ مساجد و پرستشگاه‌ها را نمودهای تجلی ارزش‌ها و تعالیم دینی دانست. این بناها نه تنها در شکل، فرم، اندازه و رابطه فضایی اجزای خود معرف و مبین معارف معنوی مذهب بوده‌اند، بلکه در بکارگیری سایر هنرهای جامعه مانند مجسمه‌سازی، موسیقی، کاشی‌کاری، مقرنس‌کاری، گچ‌کاری، و با استفاده از علومی مانند هندسه و ریاضیات به نحو مقتضی و شایسته، بناها را بصورت مجموعه نفیسی از هنرهای مکاتب و ادیان ساخته و به نمایش در آورده اند. مدرسه خان، یکی از مدارس معروف و بزرگ علوم فقهی دوران صفویه است که در اوج گسترش تفکر تشیع احداث شد و معماری آن با تفکرات دینی و معنویات و هنر مقدس پیوند خورده است و اگرچه در گیر و دار زمانه لطماتی دیده اما هنوز پابرجاست و به منزله بزرگترین بنای علمی و سنتی شهر شیراز جایگاه خود را حفظ کرده است. هدف اصلی در این نوشتار، شناخت مفاهیم معنوی اسلام و انگاره های مذهب شیعه و چگونگی تاثیر آن بر معماری دوره صفویه می باشد. همچنین به منظور اثبات و تایید مباحث نظری فوق, معماری مدرسه خان شیراز بررسی و مستندات مرتبط با آن ارائه می گردد.

معماری- دوره صفوی- تشیع- هنر- مذهب- مدرسه خان- شیراز