تحلیلی بر دگردیسی فضایی مناطق کلان‌شهری در عصر جهانی شدن

شهر پدیده¬ای پویا و پیچیده است که شکل، ساختار و کارکرد آن همواره در طول زمان و در بستر مکان، دچار دگرگونی می¬گردد. در عصر جهانی‌شدن به ویژه جهانی‌شدن اقتصاد، نیروهای اقتصادی و فن¬آوری¬های اطلاعاتی مهم¬ترین عامل سازمان¬یابی نوین شهرها بوده¬اند که ریخت شناسی شهرها را دگرگون ساخته¬اند. تحلیل سازمان فضایی شهرها در طی دهه های اخیر به ویژه در عصر جهانی‌شدن فزاینده نشان می¬دهد که در اثر پیشرفت¬¬های فن¬آورانه در حوزه ارتباطات و اطلاعات و فشردگی فضا- زمان ، تحولات بنیادینی در ساختار اقتصادی کلان-شهرها رخ داده است و اقتصاد کلان¬شهرها به سمت یک اقتصاد اطلاعاتی (دانش بنیان)، بدون وزن و بدون مرز (خدمات پشتیبان تولید ) حرکت نموده است و افزون بر فضای مکان¬ها، فضای جریان¬ها در بستر جامعه شبکه¬ای نمود یافته است و فاصله فیزیکی و جغرافیایی مفهوم و اهمیت پیشین خود را از دست داده است. سازمان فضایی کلان‌شهرهای امروزی نوعی عدم تمرکز متمرکز (یکپارچگی پراکنده) را در یک الگوی چندمرکزی و چند هسته¬ای به نمایش می¬گذارند. در جغرافیاي شهري جدید، سازمان فضایی جامعه جاي خود را به سازمان اجتماعی فضا که در آن عوامل اقتصادي سیاسی و فرهنگی اهمیتی به مراتب بیشتر از عواملی چون هندسه و فاصله دارند داده است. مناطق کلان¬شهری یا شهر- منطقه ها به مثابه تناسب فضایی نوین در عصر سرمایه داری جهانی شده هستند و به عبارت دیگر کلان-شهری شدن پیوندی تنگاتنگ با جهانی‌شدن دارد. منظور از اصطلاح تناسب فضایی که توسط دیوید هاروی به کار رفته؛ راه حلی است که سرمایه داری برای برون رفت از بحران انباشت اضافی سرمایه با انتقال سرمایه و یا نیروی کار مازاد به مکانی دیگر و یا آغاز تولیدی نوین به کار می¬بندد. به عبارتی ساختارهای شهری در اثر دگردیسی کارکردهای شهری تغییر نموده و سازمان فضایی نوینی خلق می¬کنند.

دگردیسی فضایی، مناطق کلان شهری، جهانی‌شدن