آسیب شناسی نظام تربیتی خانقاهی صوفیه

یکی از مباحث مهم زندگی اجتماعی صوفیه در قرن ششم ، آداب مریدي و مرادي و به طریق اولی یا شیخی را در خانقاه براي تعلیم و طی طریق « مراد » یا سالک نوپا «مرید». اعتقاد به ولایت پیران است مییافت تا با تلم نزد او راههاي وصول به حقیقت الهی را دریابد. این نظام تربیتی علیرغم دستپرورده هاي کمال یافته اي که به جامعۀ بشري عرضه کرده است، در بسترهاي اجتماعی گوناگون و دورههاي مختلف، با فاصله گرفتن از اهداف صوفیان راستین، انحراف و کژرويهایی را نیز شاهد بوده است. این تحقیق، به آسیب شناسی آن دسته از شیوههاي تربیتی صوفیه که منجر به فاصله گرفتن برخی صوفیان متأخر از مشی و مرام صوفیان متقدم گشت،میپردازد. محدودة مورد مطالعه، مجموعه اقوال مشایخ، مندرج در متون معتبرمنثور و منظوم صوفیه از قدیمترین ایام است. فرضیۀ تحقیق مبتنی بر آن است که هرچند صوفیان در قرون اولیه با خلوص به وادي عرفان و تصوف گام نهاده بودند، ولی وجود مؤلفههایی در سنّت عرفانی صوفیه که نظام تربیتی بستۀ رابطۀ مرید و مراد را تعیین میکرد،موجب شد که صوفیان از مسیر اصلی فاصله گیرند. در حقیقت، نظام تربیتی صوفیان هستۀ اولی انحراف را در بطن خود داشت . زیرا با سرسپاري مرید به تعالیم مراد، وي در نظامی استبدادي و بی چون و چرایی قرار میگرفته که کرامت انسانی اوبه فراموشی سپرده میشده و اختیار اعمال و آزادي اراده ازوي سلب میگردیده است. چنین شیوه اي با اصول اساسی اسلام مباینت دارد.

عرفان، خانقاه، آسیب شناسی، تربیتی