به‌كارگيري مدل‌هاي تجربي و روش‌هاي آماري چند متغيره در ارزيابي شدت فرسايش آبي (بررسي موردي: حوضه باغره خراسان رضوي)

تعيين مهمترين متغيرهاي موثر در فرسايش همواره به‌‌عنوان بخش اصلي تحقيقات علم فرسايش و حفاظت خاک به شمار مي‌آيد. در اين راستا بر مبناي روش‌هاي ميداني، آزمايشگاهي و تجربي و شدت فرسايش و توليد رسوب برآورد تخمين زده شده است. هدف از اين بررسي تعيين متغيرهاي موثر بر فرسايش با استفاده از روش‌هاي آماري چند متغيره و مقايسه آن با نتايج مدل‌هاي تجربي EPM و MPSIAC در حوضه باغره تربت حيدريه از نواحي نيمه خشک ايران مي‌باشد. به‌اين منظور تعداد 18 متغير كمي قابل اندازه‌گيري در واحدههاي كاري ژئومرفولوژي بر اساس برداشت‌هاي ميداني، مطالعات آزمايشگاهي و كتابخانه‌اي انتخاب شد. پس از بررسي همبستگي بين متغيرها، با بهره‌گيري از روش‌هاي تحليل عاملي و تحليل تشخيص اقدام به گروه‌بندي متغيرها و تعيين موثرترين آنها براي استفاده در طبقه‌بندي شدت فرسايش در هر مدل گرديد. نتايج نشان داد كه متغيرهاي درصد آهک خاک و نفوذپذيري مؤثرترين متغيرها در تعيين شدت فرسايش بر اساس مدل EPM مي‌باشد و بر اساس توابع کانوني حاصله مي‌توان با دقت 52 درصد شدت فرسايش را طبقه‌بندي نمود. اما در مدل MPSIAC متغيرهاي نيتروژن و فسفر و کربن آلي (به عنوان حاصلخيزي) به‌‌همراه شاخص حساسيت خاک به فرسايش و مقدار طول شبکه زهکش موجود در هر واحد کاري مؤثرترين پارمترها بوده، و بر پايه آنها مي‌توان با دقت 82 درصد شدت فرسايش را طبقه‌بندي نمود. همچنين بر اساس تحليل عاملي 6 مؤلفه ابتدايي شامل متغيرهاي عمق خاک، ميزان رس، فسفر، کلسيم خاک، شيب، حسايست و نفوذپذيري بيش از 90 درصد از تغييرات را به خود اختصاص دادند. در نهايت يافته‌ها مبين اين است كه با توجه به دقت طبقه‌بندي‌هاي بدست آمده ، مدل MPSIAC براي تعيين شدن فرسايش در منطقه از دقت بيشتر برخوردار است. بنابراين در صورتيكه‌ هدف تعيين شدت فرسايش در زمان كوتاه‌و دادهاي كمتر باشد ميتوان از مدل EPM بهره‌گرفت ولي براي بررسي دقيقتر سدت فرسايش و دسترسي به اطلاعات زميني بيشتر ميتوان از مدل MPSIAC استفاده كرد.

فرسايش، EPM ، MPSIAC، تحليل چند متغيره ، تحليل عاملي