بررسی تطبیقی مضامين مشترک در اشعار حسّان العرب و حسّان العجم

ادبيات تطبيقي يكي از كاربردي¬ترين گرايش¬هاي ادبی است كه در يكي از شاخه¬هاي خود به بررسي و مطالعة آثار ادبي فرهنگ¬هاي گوناگون پرداخته و ضمن ايجاد تعامل متقابل و گسترش مرزهاي ادبي كشورهاي مختلف، سبب پي¬بردن به بسياري از مضامين مشترك ادبيات مختلف جهان مي¬گردد. با توجّه به اين¬ كه در مقولة ادبيات تطبيقي با نگاهي به آثار و منظومه¬هاي ادبي و هنري کشورهاي مختلف مي¬توان شاهد اشتراکاتي در اين آثار بود، نوشتار حاضر با هدف بازخوانی اهمّ مضامین و درونمایه¬های مشترک اشعار حسّان¬¬بن ثابت و خاقانی¬، به شیوة توصيفي-¬ تحليلي این وجوه را مورد واکاوی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که در زمینة مدحیّات، خاقانی برخلاف حسّان در ستایش سلاطین از اغراق¬های شاعرانه بهره گرفته؛ ولی در مدایح نبوی و منقبت خلفای راشدین، هر دو شاعر به بیان احوال و اوصاف واقعی پرداخته و از مبالغه¬گویی پرهیز کرده¬اند. حسّان در هجویات خود فقط به هجو اشخاص و قبایل خاص پرداخته؛ لیکن خاقانی علاوه بر هجو اشخاص، به هجو تیپ¬های شخصیتی پرداخته است. اشعار فخرآمیز خاقانی بیشتر محدود به خود اوست؛ لیکن اشعار فخرآمیز حسّان بیشتر دربرگیرندة مباهات به خاندان و قبیله¬اش می¬باشد. خمریّات خاقانی قبل از تحول روحی او و خمریّات حسّان در دورة جاهلی سروده شده است و هر دو در دورة دوم زندگی خود از شراب و وصف مجالس باده¬نوشی اجتناب ورزیده¬اند؛¬ لذا باید گفت علیرغم این که هر دو سخنور، در سرودن مضامینی همچون مدحیّات، هجویّات، فخریّات و خمریّات اشتراکاتی با هم دارند؛ لیکن در چگونگی و نحوة ارائة این مفاهیم تفاوت¬هایی در اندیشه¬های آنها مشهود است؛ لذا نمی¬توان گفت که خاقانی در سرودن این مضامین تحت تأثیر حسّان بن ثابت بوده است.

حسّان¬¬العجم، حسّان¬العرب، خمریّات، فخریّات، هجویّات، مدحیّات