شناسایی مولفه ها و نشانگرهای اخلاق پژوهش در آموزش عالی و واکاوی آنها در منابع روش تحقیق فارسی

چکیده هدف اصلی پژوهش حاضر، ناظر بر شناسایی مولفه¬ها و نشانگرهای اخلاق پژوهش در آموزش عالی و واکاوی آنها در کتاب¬های روش تحقیق فارسی بود که با روش توصیفی – تحلیلی انجام گردید. جامعه آماری پژوهش مشتمل بر کلیه کتاب¬ها، مقالات، منشورها و موازین اخلاق پژوهش، مدارک و منابع مرتبط با اخلاق پژوهش در بین سال¬های1350 تا 1396 بود. روش نمونه¬گیری از نوع سرشماری بود و با توجه به محدود بودن جامعه، از کلیه منابع و مراجع استفاد شد. ابزار گردآوری داده¬ها ، فرم فیش برداری بود و جهت تحلیل و جمع¬بندی یافته¬ها از شیوه تحلیل کیفی استفاده شد. یافته-های پژوهش نشان داد به طور کلی سه مولفه و برای هر مولفه نشانگرهایی برای اخلاق پژوهش قابل طرح است که عبارتند از 1- اصول اخلاقی پژوهشگر: مسئولیت حرفه¬ای، امانت¬داری، شهامت، پرداختن به مسائل ضروری جامعه، حقیقت¬جویی،رهیافت نقادانه، نقد پذیری، نشاط، درک و فهم قوانین و مقررات، پاسخگویی، قضاوت مستدل، عزت نفس و پرهیز از بیگانه باوری، داشتن دانش تخصصی روزِآمد در موضوع پژوهش، آشنایی با روش متناسب با موضوع پژوهش، اصالت، اعتبار علمی و ارزشمندی موضوع پژوهش و استفاده بهینه از منابع. 2- اصول اخلاقی مرتبط با شرکت کنندگان پژوهش: معرفی مناسب، روشنگری آغازین، رضایت آگاهانه، رعایت حریم شخصی افراد، ناشناسی، محرمانگی، آسیب نرساندن بخ آزمودنی ها و اصل رازداری. 3- اصول اخلاقی مرتبط با انتشار نتایج پژوهش: صداقت در انتشار یافته¬ها، همگانی بودن، بی¬طرفی، پایبندی به عنصر زمان ، دقت در تدوین گزارش پژوهش، رعایت منافع ذینفعان، اعلان مرکز پژوهش انجام شده، وضوح نحوه رعایت مسائل اخلاقی، تعارض منافع، استناد به منابع مورد استفاده، بازگفت و باز نویسی، استناد به منابع معتبر، ارجاع و استناد مطابق با استاندارد¬های بین المللی، مسئولیت نویسندگان درباره محتوای مقاله، وظایف اخلاقی نویسنده¬ مسئول، سپاسگزاری، عدم انتساب غیرواقعی به موسسه و اجتناب از مواردی نظیر ارسال موازی، ارسال مجدد، انتشار همپوشان، انتشار تکه ای، جعل داده‌ها، سرقت علمی و اجاره علمی. همچنین نتایج پژوهش نشان داد در کتاب های روش تحقیق تالیف شده به زبان فارسی، در ارتباط با مولفه ها و نشانگرهای اخلاق پژوهش، به طور پراکنده و سطحی، مباحثی ارایه شده است. در مجموع با نظر به اهمیت و منزلت اخلاق پژوهش در نظام آموزش عالی، ضروریست تا در حوزه نظر و عمل، توجه ویژه ای به آن معطوف گردد.

اخلاق پژوهش، مولفه ها، نشانگرها، منابع روش تحقیق، آموزش عالی.