سیری در خرافه‌های آثار منظوم سده‌های چهارم و پنجم هجری

یکی از حوزه های مطالعاتی ادبیّات عامّه، بررسی خرافاتی است که در نزد ملّت و فرهنگ خاصّی کاربرد دارد. مردم ایران نیز به عوان ملّتی کهن و ریشه دار در کنار همۀ ارزش‌¬های علمی و فرهنگی‌¬ای که داشته‌¬اند، به دلایل گوناگون به خرافاتی چند باور داشته‌¬اند. بخشی از این باورهای خرافی در ادبیّات رسمی بازتاب داشته است. در مقالۀ حاضر به بررسی خرافه¬‌های موجود در متون منظوم سده‌¬های چهارم و پنجم هجری پرداختیم. بدین منظور مفاهیم خرافه را در چهار عنوان کلّی، یعنی: آسمان و ستارگان، موجودات، جای‌¬ها و سحر و جادو تقسیم‌¬بندی کردیم و مصادیق آن را در شعر پنج شاعر بزرگ سده‌¬های یادشده، یعنی: رودکی، فرّخی، منوچهری، ناصر خسرو و مسعود سعد سلمان بررسی کردیم. نتایج پژوهش نشان داد از آنجا که ادبیّات، جایگاه بازنمود مسائل اجتماعی است، این باورهای خرافی در آینۀ ادبیّات جلوه‌ای برجسته و دیگرگون یافته و بازتاب آن، بیانگر توجّه شاعران مورد نظر به جامعه و ارتباط تنگاتنگ آن‌ها با تودۀ مردم است. نمود باورهای خرافی در شعر شاعران مورد مطالعه، گاه نه از روی اعتقاد، بلکه بنا بر سنّت رایج ادبی بوده است؛ چنانکه ناصر خسرو و مسعود سعد که مبانی تفکّری قوی‌تری داشته‌اند، گاه به نقد برخی از این باورها پرداخته‌اند.

ادبیّات عامه، خرافات، شعر فارسی، آثار منظوم سده های چهار و پنج