بررسی سبک شناختی تأثّرات مستقیم و آگاهانۀ خاقانی از سنائی

خاقانی از میان مُتقدّمان و متأخّرین عهد خویش، فقط به سنائی باور دارد و خود را نیز بدل و بدیل سنائی می شمارد. در مراتب ارادت خاقانی به سنائی شکّی نیست و با مراجعه به تذکره ها، تاریخ ادبیّات ها و مقدّمۀ آثار مربوط به این دو قلّۀ رفیع ادب فارسی، می توان این موضوع را تحقیق و اثبات کرد. امّا متأسّفانه این نوشته ها غالباً کُلّی گویی هایی می باشند که نمی توانند تأثّرات مستقیم و آگاهانۀ فکری خاقانی از سنائی را نشان دهند. بر همین اساس در این جُستار، آثار سنائی و خاقانی را به روش مقایسه ای در سطح کلان سبک شناسی(زمینۀ بزرگ) کاویده و با ذکر نمونه هایی از اشعار این دو، وامگیری ها و تأثّرات آگاهانه و مستقیم را بررسی کرده ایم. نتایج این بررسی نشان می دهند، بعضی از ابهام های موجود در شعر خاقانی و در یک مورد در بیتی از سنائی فقط از طریق این نوع مطالعه قابل رفع و رجوع می باشند و برخی از موضوعات مشترک منحصر بفردی نیز که در شعر سنائی و خاقانی آمده و سابقه و بعضاً لاحقه ای ندارند، حاکی از تأثّرات آگاهانه و مستقیم خاقانی از سنائی ند. ضبط غلطِ بعضی از صورت های ابیات خاقانی که متأسفانه بعد از تصحیح دیوان خاقانی، توسّط میر جلال الدین کزّازی نیز رفع نشده است باز هم فقط در سایۀ این نوع از مطالعات سبک شناختی، قابل تصحیح می باشند. پیشنهاد می شود کسانی که می خواهند پیرامون تأثیر و تآثرّات سبکی میان دو شاعر مطالعه کنند، بیش از آنکه در سطوح ادبی و زبانی بویژه در اشعار شاعرانی که بنیان های ادبی و زبانی آنها یکسانند وقت بگذارنند، بیشتر بر سطح فکری متمرکز شوند تا یافته های تحقیقاتشان مفیدتر و قابل استفاده تر باشد.

خاقانی، تأثّر، سبک، سطح فکری، سنائی