جایگاه شهرهای کوچک اندازه در شبکۀ شهری کلان منطقۀ خراسان

یکی از مسائل مهم کشورهای جهان سوم، کنترل شهرهای بسیار بزرگ و کیفیت ناموزون سلسله مراتب شهری است. ایران و به طبع منطقه خراسان که شامل استان های خراسان شمالی، جنوبی و رضوی است، نیز با عدم تعادل و گسیختگی نظام شهری و تمرکز جمعیت در شهر مشهد مواجه است. مقاله حاضر مطالعه ای است که در خصوص نقش و جایگاه شهرهای کوچک در کلان منطقه خراسان انجام شده است. برای نیل به این هدف از رویکردی توسعه ای با ماهیتی توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. جمع آوری اطلاعات مورد نیاز به روشی کتابخانه ای و اسنادی صورت گرفته است که شامل ادبیات موضوع، مطالعۀ پژوهش های پیشین و استناد به آمارهای موجود در سالنامه های آماری بوده است. در مقاله حاضر برای دست یابی به هدف پژوهش از روش های ضریب مکانی، مدل جمع وزنی، ضریب جینی، ضریب کشش پذیری، آزمون تی و ضریب آنتروپی استفاده شد که برای سهولت و دقت در محاسبات از نرم افزارهای Excel و SPSS بهره گیری شد. محاسبات نشان می دهند که شهر قاین بالاترین و شهر فردوس پایین ترین ضریب کشش پذیری جمعیت را در بین شهرهای کوچک منطقه خراسان دارند. ضریب آنتروپی و ضریب جینی بیانگر روند جمعیت پذیری متعادل در شهرهای کوچک می باشند. محاسبه ضریب مکانی نشان می دهد که تمامی شهرهای کوچک منطقه خراسان وارد کننده کالا و خدمات می باشند و در نهایت محاسبات مدل جمع وزنی نمایان گر برتری شهر چناران در برخورداری از شاخص های منتخب صنعتی، معدنی، کشاورزی و زیربنایی پژوهش می باشد، که آزمون T نیز تفاوت معنادار در نرخ رشد جمعیت و محاسبات WSM را تأیید نمود. از محاسبات چنین نتیجه گیری می شود که شهرهای کوچک منطقه خراسان به موازات رشد تدریجی جمعیت نتوانسته اند آنطور که شایسته است صادر کننده خدمات و کالا باشند و نیازمند سرمایه گذاری می باشند.

شهرهای کوچک، تعادل، شبکه شهری، منطقه خراسان