افزایش نجومی داوطلبین حضور در مقاطع تحصیلات تکمیلی و به طبع آن افزایش تعداد پایان نامه ها و تقاضا برای ارائه مقالات باعث شده است افرادی سودجو از این ظرفیت استفاده کرده و با راه اندازی کنفرانس های جعلی و نامعتبر داخلی و بعضا خارجی اقدام به کلاه برداری از دانشجویان و اساتید می نمایند؛ پدیده ای که طی چند سال اخیر افزایش چشمگیری داشته است، بطوری که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تیرماه امسال با صدور اطلاعیه ضمن هشدار به وجود «نشریات و کنفرانس های جعلی» خواستار دقت دانشجویان، اساتید و پژوهشگران در ارسال و پرداخت هزینه مقالات خود کرد.
توسعه بی رویه آموزش عالی به همراه تمام آسیب‌های ریز و درشتی که داشته و دارد، سبب پیدایش کنفرانسها و همایش‌های نامعتبر و جعلی شده است. در کشورهای پیشرفته و صنعتی عموما کنفرانس ها توسط شرکتها و موسسات برگزاری کنفرانس با همکاری دانشگاهها صورت می گیرد در نتیجه کنفرانس ها نه تنها از لحاظ علمی بلکه از لحاظ اجرایی و رفاهی و ... بدرستی و با کیفیت مناسب برگزار می گردند. اما در ایران دبیرخانه کنفرانسهای علمی اکثرا توسط دانشگاهها و دانشکده‌ها، پژوهشکده‌ها یا انجمن‌های علمی اداره می‌شود و یا بعضا توسط موسسات و شرکتهای خصوصی نیز برگزار می گردند در انتخاب کنفرانسهایی که توسط موسسات و شرکتهای خصوصی برگزار می شود باید کمال دقت و هوشیاری را به خرج داد و به سابقه فعالیتها و روند کاری و علمی اینگونه موسسات و همکاری آنها با دیگر نهادهای علمی داخلی و خارجی توجه نمود همه کنفرانسهای برگزار شده توسط بخش خصوصی نامعتبر نمی باشد، بسیاری از کنفرانسهای که توسط بخش خصوصی با همکاری مراکز علمی داخلی و خارجی و اساتید انجام می شود معتبر و باکیفیت هستند، همچنین با قاطعیت نمی توان گفت کنفرانسی که مثلا توسط یک دانشگاه دولتی که عموما با صرف بیت المال برگزار می گردد کنفرانسی معتبر و مناسب است بعضا رویه های نامناسب علمی و اخلاقی و اجرایی مشاهده می گردد که شاید تنها اهداف برگزار کنندگان آن کسب درآمد/ اخذ امتیاز پژوهشی جهت ارتقاء علمی/ بده بستانهای علمی و ... باشد و در اینگونه کنفرانسها که امیدواریم تعداد آنها زیاد نباشد پذیرش مقالات سخنرانی رابطه ای است، دبیرخانه کنفرانس پاسخگو نمی باشد و بعد از کنفرانس برای همیشه از بین خواهد رفت. توجهی به خدمات رفاهی و .. شرکت کنندگان نمی شود و در کمیته های علمی آن جایی برای دیگر اساتید و پژوهشگران وجود ندارد.
از این رو سعی شده است در این یادداشت به معیارهای اصلی تمایز میان کنفرانسهای معتبر با کنفرانسهای غیرمعتبر و جعلی اشاره شود.
کنفرانسهای جعلی:
کنفرانسهایی که هیچگاه برگزار نمی گردند و یا جعل و کپی شده از کنفرانسهای خارجی می باشد که در دیگر کشورها در حال برگزاری می باشد کنفرانسهایی که تنها سایت می باشند و برخی از آنها بعضا به صورت فصلی برگزار می شوند!!! مشاهده شده است کنفرانسهایی که البته سایتهایی که طی ۲ سال به نهمین دوره برگزاری خود رسیده اند و به عبارتی وب‌سایت‌هایی که توسط افراد سودجو اداره می‌شوند و با فریب دادن نویسندگان و دریافت هزینه‌های بالا، به سرعت مقاله‌های آنها را مورد پذیرش قرار می دهند.
- متاسفانه مواردی بسیاری مشاهده شده است که افراد سودجو با استفاده از یک عنوان جعلی حقوقی به نام مرکز ... موسسه ... انجمن ... انتخاب یک عنوان کلی و معتبر برای آن اقدام به فریب پژوهشگران می نمایند و درحالی که به هیچ شخص حقوقی ثبت شده و دارای مجوزهای لازم وجود ندارد و سالانه اقدام به برپایی ده ها سایت کنفرانسی جعلی می نمایند و انواع گواهینامه ها را به پژوهشگران اهدا می نمایند.
کنفرانسهای نامعتبر:
کنفرانسهایی که فاقد استانداردهای لازم برگزاری و فاقد جنبه های مختلف علمی و اخلاقی و رفاهی می باشند و علاوه بر موسسات و شرکتهای انتفاعی حتی بعضا توسط برخی دانشگاهها و انجمن های معتبر این کنفرانسها برگزار شده اند و یا می شوند. در اینگونه کنفرانسها موارد زیر را شاهد خواهیم بود:
- کنفرانس های به اصطلاح بین المللی که حتی دارای وب سایت انگلیسی نمی باشند و یا بخش انگلیسی آن به قدری ضعیف بوده که امکان شرکت نویسنده خارجی در آن وجود ندارد. اینگونه کنفرانس ها حتی اگر توسط معتبرترین دانشگاهها و گروه های علمی برگزار شود فاقد اعتبار لازم می باشند.
- عدم انجام فرایند داوری مقالات
- کنفرانسهایی باعنواین کلی همانند، کنفرانس علوم انسانی و .. کنفرانس علوم و مهندسی ... کنفرانس علوم و تکنولوژی کاملا نامعتبر هستند
کنفرانسی بین المللی که در خارج برگزار می گردد و مقالات فارسی می پذیرد!!! کنفرانسی با عنوان علوم و ... یعنی چه؟؟ یعنی مقالات روانشانسی، ادبیات فارسی، ریاضی، شیمی، برق، مکانیک و اقتصاد و مدیریت و ... را می پذیرد بعد همچین کنفرانسی باید ۲۰۰۰ عضو کمیته علمی داشته باشد!!! مهمتر در روز برگزاری، البته اگر برگزار گردد چه مقاله ای قرار است ارائه گردد شیمی یا حقوق؟ صنایع دستی یا فلسفه؟ برق یا خاک شناسی؟؟؟ کنفرانس معتبر کنفرانسی است که در لایه چندم یک رشته برگزار می گردد و روی موضوع تخصصی خاصی تکیه دارد
- پذیرش مقالات بی کیفیت و غیر مرتبط با محورهای کنفرانس
- داشتن محورهای کلی، ضعیف و عدم نوآوری و جدید بودن محورها
- عدم داشتن تداوم در کنفرانسها، کنفرانسهای معتبر عموما در اولین دوره متوقف نمی شوند
- دادن خدمات غیر موجه همانند ارائه گواهینامه مقالات قبل از انجام داوری و برگزاری کنفرانس و یا عکس آن عدم پاسخگویی دبیرخانه و از بین رفتن دبیرخانه بعد از برگزاری کنفرانس
- عدم ارائه خدمات حداقلی رفاهی و پذیرایی و اسکان به شرکت کنندگان که نشان دهنده ناکارآمدی دبیرخانه کنفرانس و تیم اجرایی کنفرانس می باشد. شاید این گزینه را کمی سختگیرانه در نظر بگیرید ولی در واقعیت عدم ارائه اینگونه خدمات شرکت افراد در کنفرانس را به خصوص افرا غیر بومی را باچالش و سختی مواجه می کند و باعث افزایش هزینه های شرکت کنندگان می گردد.
راههای پیشنهادی جهت شناسایی کنفرانسهای جعلی:
- توجه به عنوان کنفرانس، کنفرانسهای جعلی عمدتا غیرتخصصی بوده و دارای عناوین کلی می باشند
- تصاویر جامعی از برگزاری دوره های قبلی کنفرانس و دوره جاری بعد از برگزاری
- توجه به آدرس دبیرخانه، جعلی ها عمدتا فاقد آدرس دقیق می باشند
- توجه به اعضای کمیته علمی و برگزارکنندگان کنفرانس(البته اگر واقعی باشند)
- تماس با دبیرخانه و گرفتن آدرس دقیق محل برگزاری و تاکید داشتن بر حضور در کنفرانس
- بااحترام به نمایه کننده های کنفرانس ها از جمله ISC و CIVILICA و ... موارد زیادی از نمایه کنفرانسهای جعلی در آنها مشاهده شده است پس نیاز است پژوهشگران همه موارد را در نظر بگیرند
مهمترین معیار برای جعلی نبودن یک کنفرانس تصاویر جامعی از برگزاری آن است که باید در سایت کنفرانس قرارداده شود