آشنایی با پیش از تاریخ ایران

مقدمه

یکی از مشکلات دانشجویان رشتۀ باستان­شناسی کمبود منابع علمی به زبان فارسی است، هرچند در برخی زمینه­ها کتاب­هایی به زبان فارسی تألیف و یا ترجمه شده است. اما به­طور‌کلی کمبود منابع و متون فارسی در این رشته بسیار چشمگیر است. به همین خاطر نگارنده این سطور برآن شد که کتاب زیر را به رشتۀ تحریر درآورد. کتاب حاضر از سیزده فصل تشکیل شده است:

فصل اول مربوط به آشنایی با قوانین باستان­شناسی؛ فصل دوم مربوط به انسان‌شناسی جسمانی؛ فصل سوم مربوط به مربوط به منطقه­بندی پیش از تاریخ ایران از دیدگاه مطالعات باستان­شناسی؛ فصل چهارم مربوط به اصطلاحات و مفاهیم باستان‌شناسی، تقسیم­بندی ادوار پیش از تاریخ ایران براساس تکنولوژی و نظریه­های عمده در ارتباط با انقلاب نوسنگی و زندگی کشاورزی و تغییرات اجتماعی در تبدیل روستای نوسنگی به شهر را مورد بحث قرار می­دهد.

فصل پنجمتا سیزدهممربوط به معرفی محوطه­هایپیش از تاریخ ایران در جنوبِ غرب و شمال جنوبِ غرب ایران، کرمانشاه و غرب ایران، آذربایجان و شمال غرب ایران، شمال ایران، فلات مرکزی ایران، فرهنگ و تمدن شرق مازندران، سیستان، کرمان و مکران و بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان و جلگۀ فارس تا بخش‌هایی از جنوب و جنوبِ غرب تا ارتفاعات زاگرس می­پردازد.

ضرورت تدوین و تألیف کتاب حاضر بیشتر به دلیل تنوع منابع و دسترسی نسبتاً دشوار به منابع اصلی  انجام گرفت. از آنجایی که منابع باستان­شناسی پیش از تاریخ ایران به دلیل گستره وسیع مطالعاتی و دامنه زمانی و جغرافیایی جهان باستان، از تنوع و پیچیدگی در آثار و متون (گزارشات باستان­شناسی و ...) برخوردار است، دسترسی آسان و جامع دانشجویان به مواد فرهنگی و منابع گزارش بررسی­ها و کاوش­ها امری است تقریباًَ ناممکن. به‌همین‌خاطر نگارنده این سطور، بر آن شد، اندکی از دشواری مسئله کاسته و با گردآوری مطالب مهم و کلیدی در یک کتاب، به ارتقای سطح دانش و آگاهی بخشی عمومی به دانشجویان، محققان و علاقه­مندان باستان­شناسی پیش از تاریخی تلاش نماید. بدیهی است، از آنجاییکه، این کتاب تنها با هدف آموزش و بیان رده­بندی و منطقه­بندی پيش از تاريخ ایران و معرفی برخی از محوطه­های این مناطق به دانشجویان رشته باستان­شناسیدر مقطع کارشناسی تدوین یافته است.بی­شک این کتاب مقدمه­ای بر پیش از تاریخ ایران و معرفی محوطه­های مهم و کلیدی ایران در پیش از تاریخ ایران است و تلاش داشته است تا با بیانی ساده و روان به توصیف منطقه­بندیو رده­بندی پیش از تاریخی ایران و معرفی برخی از محوطه­ها بپردازد.

و امّا سخن همیشگی: ادّعائی نیست که این کتاب بتواند پاسخگوی همۀ سوالات علاقه­مندان باشد بلکه آرزومندم بتواند سؤال برانگیزد و شک ایجاد کند؛ چرا که سؤال و شک مقدمۀ یقین است. پیشاپیش تمام کاستی­های آن را می­پذیرم و ضمن پوزش از تمام علاقه­مندان به پیش از تاریخ ایران، اساتید، دانشجویان عزیز، انتقادات و پیشنهادات دلسوزانۀ آنها را به دیدۀ‌ منت پذیرا هستم.در خاتمه لازم می­دانم از زحمات و راهنمایی­های دوستان، دانشجویان و اساتید گران‌قدر که در دانشگاه­های مختلف، همیشه با ابراز لطفشان من را شرمسار خود کرده، تقدیر نموده و تشکر خود را نثارشان کنم. همچنین از زحمات بی‌وقفه تمامباستان‌شناسان نامی این مرز و بوم و تمام کسانی که مقدمات لازم برای ایجاد این کتاب را برای من تهیه نمودند، تشکر و قدردانی می‌نمایم، از درگاه پروردگار يكتا، سلامتي و طول عمر آنان را براي خدمت هرچه بيشتر به اين سرزمين اهورائي را مسئلت دارم.

 یا رب از ابر هدایت برسان بارانی

پیش‌تر زآنکه چو گردی زمیان برخیزم

عبّاس دولت­یاری[1]

تابستان 1392