رده‌بندی ادوار پیش از تاریخ ایران

مقدمه

یکی از مشکلات دانشجویان رشتة­ باستان­شناسی کمبود منابع علمی به زبان فارسی است، هرچند در برخی زمینه­ها کتاب­هایی به زبان فارسی تألیف و یا ترجمه شده است. اما به­طور‌کلی کمبود منابع و متون فارسی در این رشته بسیار چشمگیر است. به همین خاطر نگارندگان برآن شدند که کتاب زیر را به رشتۀ تحریر درآورند. کتاب حاضر از سه فصل تشکیل شده است، فصل اول مربوط به آشنایی با قوانین باستان­شناسی، فصل دوم مربوط به انسان‌شناسی جسمانی، فصل سوم مربوط به اصطلاحات و مفاهیم باستان‌شناسی، تقسیم­بندی ادوار پیش از تاریخ ایران براساس تکنولوژی و نظریه­های عمده در ارتباط با انقلاب نوسنگی و زندگی کشاورزی و تغییرات اجتماعی در تبدیل روستای نوسنگی به شهر را مورد بحث قرار می­دهد.

ضرورت تدوین و تألیف کتاب حاضر بیشتر به دلیل تنوع منابع و دسترسی نسبتاً دشوار به منابع اصلی  انجام گرفت. از آنجایی که منابع باستان­شناسی پیش از تاریخ ایران به دلیل گسترۀ وسیع مطالعاتی و دامنۀ زمانی و جغرافیایی جهان باستان، از تنوع، پیچیدگی و رده­بندی فرهنگی براساس نحوۀ معیشت و تکنولوژی در آثار و متون برخوردار است، دسترسی آسان و جامع دانشجویان به مواد فرهنگی و منابع مکتوب امری است تقریباًَ ناممکن. به‌همین‌خاطر نگارندگان این سطور، بر آن شدند، اندکی از دشواری مسئله کاسته و با بیان مطالب مهم و کلیدی در یک کتاب، به ارتقای سطح دانش و آگاهی‌بخشی عمومی به دانشجویان، محققان و علاقه­مندان انسان­شناسی و باستان­شناسی پیش از تاریخ تلاش نمایند. بدیهی است، از آنجائیکه، این کتاب تنها با هدف آموزش و بیان رده­بندي (تقسیم­بندی، طبقه­بندی) دوران­هاي پيش از تاريخ تا دوران نوسنگی ایران به دانشجویان رشتۀباستان­شناسی در مقطع کارشناسی تدوین یافته است. در رویکرد نخست، به معرفی مجموعۀ قوانین و مقررات میراث فرهنگی پرداخته شده است. در ادامه، براساس انسان­شناسی­ جسمانی توالی ظهور انسان بر روی کرۀ‌ زمین مورد مطالعه قرار گرفته است. که در مباحث بعدی اصطلاحاتی چون دوران جمع­آوری غذا، دوران گردآوری غذا و  دوران تولید غذا  موضوعاتی هستند که احتیاج به بحث و بررسی دارند، به آن‌ها پرداخته شده است و به بررسی نظریه­ها و تحلیل­های گوناگون محققین و باستان‌شناسان در ارتباط با انقلاب نوسنگی و زندگی کشاورزی پرداخته است. بی­شک این کتاب مقدمه­ای بر پیش از تاریخ ایران و بیان اصلاحاتی چون دورۀ پارینه­سنگی، میان­سنگی، نوسنگی، جمع­آوری در پیش از تاریخ ایران است و تلاش داشته است تا با بیانی ساده و روان به توصیف رده­بندی دوران­های پیش از تاریخی ایران بپردازد.

و امّا سخن همیشگی: ادّعائی نیست که این کتاب بتواند پاسخگوی همۀ سوالات علاقه­مندان باشد بلکه آرزومندیم بتواند سؤال برانگیزد و شک ایجاد کند؛ چرا که سؤال و شک مقدمۀ یقین است. پیشاپیش تمام کاستی­های آن را می­پذیریم و ضمن پوزش از تمام علاقه­مندان به پیش از تاریخ، اساتید، دانشجویان عزیز، انتقادات و پیشنهادات دلسوزانۀ آن‌ها را به دیدۀ منت پذیرا هستیم. در خاتمه لازم می­دانیم از زحمات و راهنمایی­های دوستان، دانشجویان و اساتید گران‌قدر که در دانشگاه­های مختلف، همیشه با ابراز لطف‌شان ما را شرمسار خود کرده­اند. تقدیر کرده و تشکر خود را نثارشان کنیم. همچنین از زحمات بی‌وقفه تمام باستان‌شناسان نامی این مرز و بوم و تمام کسانی که مقدمات لازم برای ایجاد این کتاب را برای ما تهیه کردند تشکر و قدردانی‌نماییم. از درگاه پروردگار يكتا، سلامتي و طول عمر آنان را براي خدمت هرچه بيشتر به اين سرزمين اهورائي مسئلت داريم.

                                                       یا رب از ابر هدایت برسان بارانی

                                                    پیشتر زآنکه چو گردی زمیان برخیزم

                                    عبّاس دولت­یاری[1]و دیگران

                                                                  تابستان 1394