صنايع تبديلي و تكميلي مقايسه استان يزد با ساير استان‌هاي كشور

صنایع تبدیلی و تکمیلی، اگرچه در اقتصاد ایران تا حد بسیار زیادی مورد بی‌مهری قرار گرفته است، اما بی‌شک غفلت از این بخش بسیار مهم که در ارتباط مستقیم با بخش عظیمی از اقتصاد یعنی بخش کشاورزی است، می‌تواند زیان‌های جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. صنایع تبدیلی و تکمیلی، حلقه تکمیل‌کننده تولید محصولات کشاورزی تا مصرف نهایی آن در زندگی مردم است. توجه به حمایت و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی اگر چه مورد تأکید برنامه‌های توسعه بوده و به عنوان مثال، در این راستا، بند «ه» ماده 18 قانون برنامه چهارم توسعه دولت را مكلّف نموده است تا نسبت به حمايت از گسترش این صنايع اقدام نموده و به منظور ارتقاء فن‌آوری، کاهش ضایعات کمی و کیفی، دستیابی به تولید اقتصادی، بهبود روش‌های بسته‌بندی و افزایش صادرات غیرنفتی، بازسازی و نوسازی و اصلاح ساختار واحدهای موجود و فرسوده صنایع تبدیلی و تکمیلی را در اولویت قرار دهد، اما شواهد موجود نشان دهنده آن است که این صنایع در اقتصاد ایران تا حد بسیار زیادی مورد بی‌مهری قرار گرفته است. با این رویکرد، این بخش کوشیده است تا تصویر روشنی را از وضعیت صنایع تبدیلی و تکمیلی ارائه نموده و بر این اساس، مطالب این بخش در دو قسمت اصلی طراحی شده است. بخش اول، صنایع تبدیلی و تکمیلی را در مقیاس ملی و بدون درنظر گرفتن رویکرد منطقه‌ای مدنظر قرار داده است. بخش دوم با نگاهی منطقه‌ای، جایگاه استان یزد را از نگاه معیارهای متفاوت عملکردی صنایع تبدیلی و تکمیلی با سایر مناطق کشور مقایسه کرده است. نتایج بخش اول به طور کلی نشان‌‌دهنده آن است که میان آنچه درنظر بوده است با آنچه اتفاق افتاده است تمایزات بسیار عمده‌ای وجود دارد. این تمایزات را می‌توان در تعداد بنگاه‌های به بهره‌برداری رسیده در مقایسه با تعداد بنگاه‌های دریافت‌کننده جواز تأسیس مشاهده نمود. اشتغال اسمی، یا آنچه از ایجاد شغل مدنظر بوده است، با اشتغال واقعی یا آنچه عملاً به منصه ظهور رسیده است، غیرقابل مقایسه است و تنها بخش بسیار اندکی از آنچه درنظر بوده، تحقق یافته است. با این وجود و با تصویر کلی ارائه شده، می‌توان تفاوت‌های گسترده‌ای را نیز بر حسب معیارهای گوناگون دیگر ملاحظه نمود. در بخش دوم نشان داده شده است، که استان‌های کشور نیز از حیث معیارهای عملکردی صنایع تبدیلی و تکمیلی یکسان عمل ننموده‌اند و استان یزد در این میان در برخی از معیارهای مورد بررسی از جایگاه مناسبی برخوردار نیست. به عنوان مثال و بر اساس نتایج به دست آمده، نسبت در صنایع تبدیلی و تکمیلی استان یزد به مراتب کمتر از کشور بوده و و از این حیث رتبه استان یزد رتبه بیست و سوم است. نتایج این بخش همچنین مبین آن است که، اگرچه استان یزد بیش از 7 درصد از مجوزهای صادره صنایع تبدیلی و تکمیلی را در خود جای داده است، اما سهم این استان از حیث بنگاه‌های به بهره‌برداری رسیده صنایع تبدیلی و تکمیلی کمتر از 3 درصد است. این ترکیب باعث گردیده است تا نسبت بنگاه‌های به بهره‌برداری رسیده صنایع تبدیلی و تکمیلی به کل بنگاه‌های دریافت‌کننده مجوز در استان یزد تنها حدود 5/8 درصد باشد. عملکرد پایین‌ استان یزد در صنایع تبدیلی و تکمیلی بر حسب اشتغال ایجاد شده نیز قابل مشاهده بوده و نتایج حاصله نشان می‌دهد، تنها 7/3 درصد از اشتغال پیش‌بینی شده بر حسب مجوزهای صادره در استان یزد توسط بنگاه‌های به بهره‌برداری رسیده تحقق‌یافته است. این در حالی است که این میزان در کشور بیش از 10 درصد است. حتی اشتغال واقعی در بنگاه‌های به بهره‌برداری رسیده نسبت به اشتغال اسمی این بنگاه‌ها در استان یزد از متوسط کشور کمتر است. درحالی‌که حدود 56 درصد از اشتغال اسمی مورد انتظار در بنگاه‌های به بهره‌برداری رسیده در کشور تحقق یافته است، این میزان در استان یزد کمتر از 45 درصد است.