تحلیل علم سنجی پژوهش های علوم قرآن و حدیث در پایگاه مجلات تخصصی نور(نورمگز)

مقدمه و هدف: استفاده از تحلیل هم واژگانی این قابلیت را دارد که ساختار فکری دانش در یک حوزۀ پژوهشی را شناسایی نماید و جبهه های پژوهشی زیرمجموعۀ آن را آشکار نماید. این پژوهش سعی دارد با استفاده از فن هم واژگانی، ساختار فکری دانش در پژوهش های علوم قرآن و حدیث را با استفاده از رویکردهای تحلیل شبکه و دیداری‌سازی علم مورد مطالعه قرار دهد. روش شناسی: این پژوهش به روش کتابسنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی انجام شده است. مجموعۀ اصلی رکوردهای تحت مطالعه در این پژوهش را کلیۀ مقاله‌های چاپ شده در مجلات حوزۀ علوم قرآن و حدیث تشکیل می دهند که در بازۀ زمانی ده ساله (1385-1394) در پایگاه استنادی جهان اسلام نمایه شده اند. پس از بازیابی رکوردهای این پژوهش که تعداد آنها 3638 مقاله است، فرایند یکپارچه‌سازی فایل داده‌ها انجام گردید و سپس با استفاده از نرم‌افزارهای مختص علم‌سنجی و همچنین اس.پی.اس.اس، بر اساس هدف پژوهش، به سؤالات پاسخ داده شد. یافته¬ها: نتایج نشان داد که کلیدواژه های «قرآن»، «نهج البلاغه» و «امام علی (ع)» پرتکرارترین کلیدواژه ها در پژوهش¬های حوزۀ قرآن و حدیث بوده اند. همچنین، زوج «نهج البلاغه*امام علی(ع)» پرتکرارترین زوج هم واژگانی در پژوهش های این حوزه بوده است. یافته¬های حاصل از تحلیل خوشه ای نشان داد که در بازۀ زمانی تحت مطالعه، مفاهیم حوزه قرآن و حدیث ایران از یازده خوشه تشکیل شده اند. در انتها، بر اساس نتایج مربوط به نمودار راهبردی، خوشه های موضوعی بلوغ یافته و خوش توسعه در مطالعات قرآن و حدیث شناسایی شدند. نتیجه گیری: عدم وجود برخی مفاهیم کلیدی قرآنی نظیر اخلاق اسلامی، فلسفه و مکاتب فلسفه اسلامی، سیره نبوی و سیر تاریخی نظرات عالمان و اندیشمندان اسلامی، میتواند حاکی از توجه کمتر پژوهشگران به این حوزه بوده باشد.