بررسی مصادیق امر به معروف و نهی از منکر در میان کارکنان اداری آموزش و پرورش خراسان شمالی

هدف از پژوهش حاضر بررسی مصادیق امر به معروف و نهی از منکر در آموزش و پرورش خراسان شمالی و راهکارهای تحقق آن است. طرح این تحقیق از نوع طرح‌های غیر آزمایشی( توصیفی) است. در پژوهش حاضر ابتدا با رویکردی پیمایشی مصادیق امر به معروف و نهی از منکر در محیط اداری شناسایی شده‌اند. در ادامه با استفاده از طرح‌ همبستگی روابط میان متغیرهای پیش بین مفروض با گرایش و اقدام به امر به معروف و نهی از منکر مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت به بررسی تفاوت‌های موجود در متغیرهای پژوهشی بر حسب شاخص‌های جمعیت شناختی پرداخته شده است.جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کارکنان اداری، اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی و ادارات آموزش و پرورش شهرستانها و مناطق تابعه آن شامل شهرستان های بجنورد، شیروان، اسفراین، مانه و سملقان، فاروج، گرمه و جاجرم، و مناطق بام و صفی آباد و راز و جرگلان در سال 90 بود. با هدف بررسی دقیق و فراگیر عوامل تأثیر گذار بر امر به معروف و نهی از منکر و ارائه راهکارهای دقیق‌تر، با استفاده از روش سرشماری تمامی کارکنان اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی و ادارات تابعه آن در مناطق و شهرستان‌های استان در طرح داده شدند. تعداد نمونه پژوهش از اداره کل 206 نفر، اسفراین 66 نفر، بام و صفی آباد 21 نفر، بجنورد 88 نفر، گرمه و جاجرم 49 نفر، راز و جرگلان 37 نفر، شیروان 83 نفر، فاروج 34 نفر و مانه و سملقان 51 نفر و در مجموع 635 نفر بودند. شرکت کنندگان در پژوهش به مجموعه ای از پرسشنامه ها شامل پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات جمعیت شناختی، مقیاس محقق ساخته گرایش، اقدام و روش امر به معروف و نهی از منکر در محیط اداری، برخی از زیر مقیاس های پرسشنامه شخصیت نئو (شامل محتاط بودن در تصمیم گیری، دل رحم بودن، خویشتن داری، قاطع بودن، نظم و ترتیب و رک گویی)، پرسشنامه عزت نفس روزنبرگ، پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی و پرسشنامه جهت گیری مذهبی را تکمیل کردند. پژوهش حاضر 24 مصداق برای امر به معروف و نهی از منکر شناسایی کرد. نتایج نشان داد که گرایش و اقدام به امر به معروف و نهی از منکر در میان کارکنان اداری آموزش و پرورش خراسان شمالی در سطح بالایی قرار دارد. روش غالب امر به معروف ایجادی " او را براي انجام بيشتر اين کار تشويق می‌کنم" و روش غالب امر به معروف تشویقی "در جهت ارتقا شغلي او تلاش می‌کنم"، و روش غالب نهی از منکر نیز "تذکر شفاهی دوستانه" بود. بر حسب جنسیت در گرایش به امر به معروف تفاوتی مشاهده نشد و در اقدام تفاوت وجود داشت اقدام به امر به معروف و نهی از منکر در مردان بالا بود. در روش امر به معروف ایجادی نیز میان مردان و زنان تفاوت وجود داشت زنان بیشتر از روش تشویق فرد استفاده می کنند در حالی که بیشتر مردان ابعاد مختلف موضوع را برای فرد تشریح می کنند. در روش امر به معروف تشویقی زنان بیشتر تمایل دارند تا روابط دوستانه خود را با فرد افزایش دهند و در جهت ارتقاء شغلی او تلاش کنند در حالی که مردان نسبت به زنان بیشتر تمایل به تشویق زبانی دارد. بر حسب جنسیت در روش نهی از منکر نیز تفاوت وجود داشت زنان بیشتر از روش اظهار ناراحتی و چشم پوشی استفاده می کنند در حالی که مردان از تذکر شفاهی دوستانه و جدی بیشتر استفاده می کنند. بر حسب وضعیت استخدام در گرایش افراد به امر به معروف تفاوتی وجود نداشت، در اقدام نیز به جز اقدام به نهی از منکر تفاوتی وجود نداشت، کارکنان رسمی اقدام به نهی از منکر بیشتری داشتند. بر حسب وضعیت استخدام در روش امر به معروف ایجادی و تشویقی میان کارکنان تفاوتی وجود نداشت، در روش نهی از منکر بیشتر کارکنان پیمانی از روش اظهار ناراحتی استفاده می کنند و هرگز از تذکر شفاهی دوستانه و جدی استفاده نمی کنند در حالی که کارمندان رسمی بیشتر از تذکر شفاهی دوستانه و جدی استفاده می کنند. بر حسب سمت شغلی نیز میان کارکنان در گرایش به نهی از منکر و اقدام به نهی از منکر و اقدام به امر به معروف و نهی از منکر تفاوت وجود دارد. بر حسب سمت شغلی در روش امر به معروف ایجادی و تشویقی میان کارکنان تفاوت وجود دارد. بر حسب سمت شغلی در روش نهی از منکر میان کارکنان تفاوتی وجود نداشت. بر حسب سنوات خدمت در گرایش به نهی از منکر میان کارکنان تفاوت وجود دارد. بر حسب سنوات خدمت اقدام به امر به معروف، اقدام به نهی از منکر و نمره کل اقدام به امر به معروف و نهی از منکر تفاوت وجود دارد. بر حسب سنوات خدمت در روش امر به معروف ایجادی و تشویقی تفاوت وجود دارد. بر حسب سنوات خدمتی در روش نهی از منکر تفاوت وجود دارد. نتایج نشان داد میان گرایش به امر به معروف با هیچ یک از صفات شخصیتی رابطه معناداری وجود ندارد، اما میان گرایش به نهی از منکر و نمره کل امر به معروف و نهی از منکر با برخی از صفات شخصیتی رابطه مثبت و معنادار است. اقدام به امر به معروف، اقدام به نهی از منکر و نمره کل اقدام به امر به معروف و نهی از منکر با تمامی صفات شخصیتی رابطه معناداری دارند.نتایج نشان دهنده آن است که میان گرایش به امر به معروف با جهت گیری مذهبی بیرونی و درونی رابطه معناداری وجود ندارد. اما رابطه جهت گیری مذهبی درونی با گرایش به نهی از منکر، گرایش به امر به معروف و نهي از منکر، اقدام به امر به معروف، اقدام به نهی از منکر و نمره کل اقدام به امر به معروف و نهی از منکر مثبت و معنادار است. نتایج گویای آن است که گرایش به امر به معروف و نهی از منکر و نمره کل امر به معروف و نهی از منکربا برخی از ابعاد رفتار شهرونی سازمانی مثبت و معنادار دارد. نتایج نشان داد اقدام به امر به معروف و اقدام به نهی از منکر و نمره کل اقدام امر به معروف و نهی از منکر با برخی از ابعاد رفتار شهروندی سازمانی معنادار است. نتایج نشان می‌دهد که تنها رابطه گرایش به نهی از منکر با رضامندی از خود معنادار است. میان سایر متغیرها با عزت نفس روابط معناداری وجود ندارد. نتایج نشان دهنده آن است که از میان متغیر مورد مطالعه در بهترین مدل پیش بینی، گرایش به امر به معروف بر حسب جهت گیری مذهبی درونی قابل پیش بینی است. از میان متغیر مورد مطالعه گرایش به نهی از منکر بر حسب نزاکت قابل پیش بینی استو 20 درصد از واریانس آن از طریق نزاکت تبیین می‌گردد. گرایش به امر به معروف و نهی از منکر نیز در بهترین مدل پیش بینی بر حسب نزاکت قابل پیش بینی است. سایر نتایج گویای آن است که در بهترین مدل پیش بینی، اقدام به امر به معروف از میان متغیر مورد مطالعه بر حسب وجدان کاری و محتاط بودن در تصمیم گیری قابل پیش بینی است. نتایج در خصوص اقدام به نهی از منکر، نشان می‌دهد که از میان متغیر مورد مطالعه محتاط بودن در تصمیم گیری و سمت شغلی کارکنان با تبیین 19 درصد از واریانس اقدام به نهی از منکر، می‌توانند این متغیر را پیش بینی کنند. نتایج این تحلیل برای امر به معروف ایجادی نشان داد که تفاوت معناداری بر حسب روش امر به معروف ایجادی در متغیرهای پژوهشی وجود ندارد. نتایج نشان دهنده آن بود که در قاطع بودن در روش تشویق زبانی و افزایش روابط دوستانه با همکار، تفاوت ها معنادار بود. در آداب اجتماعی و نوع دوستی نیز تفاوت کارکنان دارای روش های افزایش روابط دوستانه و تلاش برای ارتقاء شغلی، معنادار بود. نتایج نشان دهنده آن بود که در قاطع بودن، خویشتن داری، دل رحم بودن، محتاط بودن در تصمیم گیری و وجدان کاری در کارکنان دارای روش نهی از منکر اظهار ناراحتی با کارکنانی که تذکر جدی می دادند، تفاوت‌ها معنادار بود.