تولید نقشه‌های حساسیت و ارزیابی خطر سیلاب با استفاده از تصاویر ماهواره لندست 8 در حوضه کارون

سیل به عنوان یکی از مخرب‌ترین بلایای طبیعی که باعث صدمات شدید و تلفات جانی، خسارات بزرگ زیرساختی، خسارات اقتصادی قابل توجه و نابسامانی‌های اجتماعی در سراسر جهان می شود، در نظر گرفته می‌شود. در سال‌های اخیر، تخریب‌های ناشی از سیلاب در چندین کشور به دلیل تغییرات آب و هوایی، تخریب محیط زیست ناشی از شهرنشینی سریع و مدیریت نامناسب کاربری زمین افزایش یافته است. در این تحقیق به تولید نقشه‌های حساسیت و خطر سیلاب در حوضه کارون در جنوب ایران، با استفاده از تصاویر ماهواره لندست 8 انجام گردید. به این منظور، ابتدا تصاویر ماهواره‌ای مربوط به حوضه از پایگاه سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده اخذ گردید و فرآیندهای پیش‌پردازش، پردازش و پس‌پردازش روی آنها انجام گردید. سپس با استفاده از شاخص آبی NDWI پهنه‌های سیل‌گیر و خطر سیلاب استخراج گردید، در ادامه 15 پارامتر مؤثر در وقوع سیلاب از جمله مقدار شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی، انحنای زمین، بارندگی، فاصله از آبراهه، تراکم آبراهه، فاصله از گسل، تراکم گسل، فاصله از جاده، تراکم جاده، لیتولوژی، شماره منحنی (CN)، کاربری اراضی، شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI) و شاخص قدرت جریان (SPI) انتخاب شد و وزن‌دهی این پارامترها بر اساس روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در محیط نرم‌افزار Expert Choice انجام گردید. سرانجام، با استفاده از دستور تلفیق لایه‌ها بر اساس وزن‌دهی روش AHP نقشه نهایی پهنه‌بندی خطر سیلاب بدست آمد. جهت صحت‌سنجی نقشه تولید شده از نقشه حساسیت سیلاب بدست آمده از روش تصاویر ماهواره‌ای بهره گرفته شد. نتایج تحلیل تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که مناطق پایین دست حوضه دارای بیشترین خطر و احتمال وقوع سیلاب و سیل‌گیری را دارد که این علت تراکم جمعتی و وجود شهرهای پرجمعیت استان خوزستان از جمله کلان شهر اهواز است. همچنین نتایج مدل AHP نشان داد که مؤثر‌ترین عوامل در بروز خطر سیلاب در حوضه مورد مطالعه به ترتیب شامل بارندگی، مقدار شیب و طبقات ارتفاعی می‌باشند که جهت کاهش خسارات سیلاب و ارائه راهکارهای مدیریتی این عوامل بایستی مورد توجه قرار گیرند. نقشه نهایی خطر سیلاب بدست آمده از مدل AHP سطح حوضه را در پنج طبقه خطر خیلی کم (70/2 درصد)، کم (10/35 درصد)، متوسط (24/52 درصد)، زیاد (85/9 درصد) و خیلی‌زیاد (11/0 درصد) پوشش می‌دهد و این نقشه بیانگر اینست که مناطق سیل‌خیز در نواحی با ارتفاع بالا و مناطق سیل‌گیر بیشتر در نواحی با ارتفاع و شیب کم قرار دارد. در نواحی سیل‌گیر پوشش سطح زمین بیشتر اراضی کشاورزی با پوشش خوب بوده در حالیکه نواحی سیل‌خیز دارای پوشش کمتری می‌باشند.