بررسي رابطه هويت هاي قومي و مذهبي عراق با رژيم بعث در جنگ تحميلي عليه جمهوري اسلامي ايران

هویت و نقش آن با تکیه بر معانی بیناذهنی و ارزش¬های داخلی یک کشور، از مباحث مهمی است که رابطه¬ی دولت¬ و خرده هویت¬های داخلی سازننده¬ی آن را تحت تاثیر قرار می دهد. از سوی دیگر، همگرایی و واگرایی هویت های گوناگون یک کشور با دولت مرکزی، در موفقیت و شکست سیاست¬های آن کشور در رخداد¬های مختلف واجد اهمیت بسیار است. جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به عنوان یکی از رخدادهای بسیار مهم قرن بیستم از بسترهای متعددی قابل بحث و بررسی است که بررسی رابطه هویت های قومی و مذهبی کشور عراق با رژیم بعث در جنگ تحمیلی علیه کشورمان، موضوع پژوهش حاضر است. پرسش اصلی پژوهش عبارت است از این که رابطه هویت های کشور عراق با رژیم بعث در جنگ تحمیلی به ایران چگونه بوده است؟ به عبارت دیگر، میزان همگرایی و واگرایی هویت های قومی و مذهبی عراق در طول جنگ تحمیلی این کشور به ایران چگونه بوده و کدام هویت ها با رژیم بعث رابطه¬ی همگرایی و کدام¬ها واگرایی داشته¬اند؟ در پاسخ به پرسش فوق، نویسنده با استعانت از چارچوب نظری سازه انگاری و با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای فرضیه خود را چنین بیان نموده است، «موضوع هویت از مهم¬ترین عناصر دخیل در جنگ تحمیلی عراق علیه کشورمان بوده و از آن¬جا که ارزش ها و هنجارها سازنده¬ی هویت¬ها و هویت ها سازنده¬ی تعاملات و ارتباطات هستند به نظر می¬رسد برخی ارزش¬ها و هنجارهای جامعه عراق در مجموع سبب همگرایی كامل هویت¬های مذهبی اهل تسنن، واگرایی كامل هویت قومی کرد، واگرايي تقريبي هويت مذهبي تشيع و بیطرفی هویت¬های قومی ترکمن، آشوری و هویت مذهبی یهودی نسبت به دولت عراق در طی جنگ تحمیلی گردید». نویسنده استدلال نموده است که علل اصلی واکنش واگرایانه¬ی هویت قومی کرد تشابه هویتی با ایران، تمایلات قو¬م¬گرایانه برای جدایی و علت اصلی همگرایی هویت¬های مذهبی اهل تسنن و شیعه، رجوع به هویت عربی- اسلامی و فشارهای رژیم حاکم بوده است. سایر هویت¬ها نیز با وجود نارضایتی از دولت صدام به دلیل در اقلیت بودن، اهمیت چندانی برای دولت¬ عراق نداشته و خود نیز مایل به درگیر شدن در جنگ تحمیلی نبودند. از این¬رو، توانایی مقابله و واکنش واگرایانه را نداشته و بیشتر رویه¬ی بیطرفی و دوری از جنگ اختیار کردند. اهمیت این موضوع تاریخی در شرایط حاضر از این جهت است که توجه به هویت ها و خرده هویت های کشورهای مختلف همسایه سبب درک بهتر شرایط تصمیم گیری و اتخاذ سیاست های سیاسی نظامی است که از آن جمله بررسی حضور گروه موسوم به داعش در مرزهای غربی کشورمان و رابطه متقابل آن با هویت های کشورهای درگیر قابل توجه می نماید.