تجزيه و تحليل عوامل تاثير گذار بر تورم در ايران

تورم از مهمترین معضلات اقتصادی ایران در طول بیش از سه دهه گذشته بوده است. متوسط تورم در طی دوره 87-1352 برابر 2/19 درصد بوده است. تداوم این مشکل به مدت بیش از 35 سال حاکی از مزمن بودن آن و بزرگ بودن مقدار آن نشان از اهمیت آن در اقتصاد ایران است. اين امر همچنین حکایت از آن دارد که سیاست¬های اعمال شده در کنترل این مشکل موفقیت¬آمیز نبوده¬اند. پیش¬زمینه اجرای هر سیاست اقتصادی، شناسایی دقیق و کامل موضوع مورد بحث است. اگر چه در ادبیات اقتصادی تعریف مشخص و یکسانی برای تورم وجود دارد، اما اقتصاددانان توافق چندانی در خصوص منشا تورم و علل بروز آن ندارند. مکاتب مختلف اقتصادی دیدگاه¬های متفاوتی در مورد این مشکل داشته و هر یک علل متفاوتی را به عنوان منشا تورم ذکر می¬کنند. اگر چه مطالعات بسیاری جهت شناسایی عوامل موثر بر تورم در ایران انجام شده است، اما اغلب پژوهش¬های انجام شده دارای این ضعف اساسی می¬باشند که در آنها ارتباط تورم با یک متغیر خاص و یا با چند متغیر محدود مورد بررسی قرار گرفته است. ضعف دیگر پژوهش¬های انجام شده، مدل تک رگرسیونی استفاده شده در آنهاست. به منظور برطرف نمودن ضعف¬های ذکر شده و پاسخ به این پرسش که کدامیک از متغیر¬های اسمی و واقعی بر تورم موثرند از یک الگوی خود¬توضیح برداری (VAR) هفت متغیره شامل کسری بودجه دولت، شکاف بین تولید ناخالص بالقوه و بالفعل، شاخص قیمت واردات، نرخ ارز، حجم پول، درآمد نفت و نرخ تورم استفاده شد. داده¬های مقاله به صورت فصلی و مربوط به دوره 87-1352 هستند. نتایج نشان می¬دهد تورم در ایران فقط یک پدیده پولی نیست و عوامل ساختاری اقتصاد مهمترین دلیل بروز و تداوم تورم در ایران است. تورم وارداتی، شکاف تولید و کسری بودجه دولت به ترتیب 19، 15 و 11 درصد از تغییرات تورم را توضیح می¬دهند. فقط 6/3 درصد از تغييرات تورم توسط نقدینگی توضیح داده می¬شود که این موضوع حاکی از اهمیت کمتر این متغیر در مقایسه با سایر عوامل در نظر گرفته شده است. بنابراين براي سياست¬گذاري اقتصادي به منظور کنترل تورم نمي توان صرفاً از سياستهاي پولي و یا سیاستهایی که هدف آنها تنظیم تقاضای کل است، استفاده كرد و در كوتاه مدت و بلندمدت متغيرهاي واقعي نيز بر تورم تاثير مي گذارند.