تحلیل کارکردهای مساجد با تاکید بر مولفه های توسعه پایدار شهری

یکی از مشکلات اساسی در کلان شهرها، وجود مشکلاتی اعتقادی در بین جوانان، بی توجهی به نقش مساجد در فرهنگ سازی رفتار دینی از نظر اجتماعی و اقتصادی، ضعف عملکردی آنها، و کاهش فضاهای تعاملی مذهبی در سطح شهرها است. این چالش ها پیامدهایی مانند سست شدن اعتقادات دینی، ضعف بنیان های اخلاقی، بی توجهی به ارزشها اجتماعی، کمرنگ شدن فرهنگ ایثار و گذشت داشته است. علاوه براین مسایل با افزایش جمعیت شهرنشین و توسعه و گسترش آن، و توزیع نامناسب مکان های مذهبی در سطح مناطق با توسعه جدید و تراکم بیش از حد جمعیت، منجر به ایجاد ناهماهنگی¬هایی در چگونگی استفاده مراکز مذهبی شده است. رعایت نکردن اصول شهرسازی یا ناتوانی در بکارگیری این اصول، عدم بهرمندی مشاوران از ابزارهای قوی تحلیل مناسبت محیطی و مسائل اجتماعی، اقتصادی و حقوقی از اهم عوامل موثر در این زمینه بوده است. با گسترش تحولات اجتماعی و اقتصادی در یک قرن اخیر، مساجد در ابعاد مختلف به ارائه خدمات مذهیی، اجتماعی و اقتصادی و سیاسی می پردازند. از طرفی مفهوم توسعه طی دوران مختلف دچار تحولات گوناگون شده است. آنچه می توان به عنوان یک فرض اثبات شده در تمامی این تطورات مفهومی در نظر داشت، این است که دستیابی به توسعه اجتماعی تنها به وسیله دولت، ناممکن است . به سخن دیگر، تا زمانی که مشارکت مردمی در قالب سازمان وجود نداشته باشد. یکی از مصادیق این اشتیاق فزاینده، سازمان هایی هستند که با عنوان سازمان های ایمان محور یا سازمان های مذهبی شناخته می شوند. در این راستا مساجد نمونه بارز یک سازمان ایمان محور است. این گونه سازمان ها که با محوریت ایمان به فعالیت می پردازند، هم اکنون دارای میلیون ها عضو در سراسر جهان هستند و انبوهی از خدمات اجتماعی را ارائه می دهند. به طور کلی آنچه در ادبیات علمی داخل و خارج کشور مغفول مانده ، نقش سازمان های ایمان محور در توسعه خدمات اجتماعی و تحول فرهنگی است . این سازمان ها که به دو دسته الهی و غیرالهی تقسیم می شوند به دلیل ظرفیت ایمانی اش دارای اثربخشی مضاعف نسبت به دیگر سازمان های مردم نهاد در ارائه خدمات اجتماعی- فرهنگی است . با وجود این تاکنون ادبیات علمی دقیق و مشخصی درباره این سازمان ها ایجاد نشده است. بنابراین باتوجه به تمایلات گسترده جهانی در این زمینه و عضویت انبوهی از افراد علاقه مند در این سازمان ها ، لازم است تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گیرد و پشتوانه های عمیق علمی به حمایت از این سازمان ها بپردازند. شهر لاهیجان نیز با قرار گرفتن در مسیرتحولات شدید جمعیتی و شهر نشینی و به تبعیت از رویه ی حاکم بر نظام برنامه ریزی کشور، باید اصول مربوط به همخوانی این مراکز مذهبی با نیاز های جمعیتی شهر و کارکردهای آن تحلیل و در جهت رفع نارسایی ها و کاستی های موجود، پیشنهاد و راهکار مناسب ارائه نماید. مناطق شهری لاهیجان نیز از این مقوله جدا نیستند و دارای مساجد مختلفی می باشند. با این وصف این مسئله در ذهن ایجاد می شود که وجود این مساجد در مناطق شهری لاهیجان چه نقشي در تاًمين و يا تعديل نیازهای معنوی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و تحقق ارزشهای توسعه پایدار محله ای دارند؟