شناسایی زیستگاه و جمعیت سه گونه داغداغان، گلابی جنگلی و لاله واژگون در استان ایلام. طرح دانشگاه ایلام

تعيين عرصه گسترش گونه هاي گياهي و تشخيص خصوصيات مختلف رويشگاهي رستني ها همواره مد نظر متخصصين علم اکولوژي و جغرافياي گياهي بوده است. مقايسه عرصه هاي گسترش گونه ها و تعيين حدود پراکنش آنها امروزه براي گياهشناسان زمينه تحقيق و بررسي قابل توجهي را به وجود آورده است. فاکتورهاي انتشار گونه ها، تشکيل جوامع گياهي، وسعت پهنه رويش و محدود بودن آن در نقاط خاص، هيچگاه از روي تصادف و شانس صورت نگرفته، بلکه عوامل بي شماري در آن دخالت دارند. عوامل مؤثر در تشکيل اجتماعات گياهي بسيار متفاوت است و به طور کلي مي توان آنها را به دو دسته عمده عوامل خارجي يا طبيعي شامل خاک، اقليم، توپوگرافي و عوامل دروني که به خصوصيات ساختاري، متابوليسمي، توليد مثل، سازگاري و ساير صفات ارتباط دارد، تقسيم کرد. با توجه به تأثير عوامل مختلف اقليم، توپوگرافي، سنگ بستر و عوامل بيولوژيک بر روي خاک و پوشش گياهي و با توجه به روابط ويژه اين عوامل با يگديگر در يک محيط خاص، در هر منطقه به طور طبيعي با پوشش گياهي مشخص که شاخص و معرف خاک مشخصي است روبرو مي باشيم. خصوصيات فيزيکي و شيميايي مختلف يک خاک ممکن است به ظهور گونه اي خاص در يک رويشگاه منجر شود. تنوع شرايط اکولوژيک در محدوده جنگل هاي زاگرس و از جمله استان ايلام موجب گسترش گونه هاي درختي ودرختچه اي متعددي در منطقه شده که بسياري از آنها به لحاظ خوراکي، دارويي و صنعتي از اهميت خاصي برخودارند. شناخت دقيق شرايط رويشگاهي اين گونه ها کمک شاياني در برنامه هاي حفظ و احياء و توسعه آنها خواهد کرد. قدر مسلم آن است که گونه هاي گياهي به صورت اتفاقي در يک منطقه ظهور پيدا نمي کنند و هر گونه آيينه تمام نماي شرايط رويشگاهي است. آنچه که در بازدید صحرایی و مشاهده قسمتهای مختلف استان که داغداغان در آن وجود دارد به وضوح دیده شد این درخت یک گونه در حال انقراض در سطح استان می باشد. مهمترین عامل تهدید کننده برای این گونه دلایل انسانی و تخریب ناشی از آن می باشد این امر به صورتهای مختلف رخ داده است یکی از آنها قطع کردن شاخ ها برای تغذیه دامها می باشد، زیرا میوه، برگها و سرشاخه های آن به عنوان یک غذای خوشخوراک برای دام محسوب می گردد. صورت دیگر برای سوخت زمستانی است که چوب آن برای آتش بسیار مناسب است. این امر به خوبی در شهرستان میمه و گچان و ... دیده می شود. نتایج آزمایشات خاک در قسمتهای مختلفی که تایو در آنها وجود داشت نشان داد، که این گونه در خاکهای مختلف از صخره ها و سنگهای کاملاه لخت تا خاکهای رسی توان رویش را دارد منتهی در خاکهای با بافت سنگین رسی توان رویش بالاتری را دارد و درختان بلند قامت تری در آن سبز می شود. همچنین این درخت در مناطق با بارندگی کم تا خیلی زیاد نیز رویش دارد ولی در مناطقی که سطح سفره آب زیر زمینی بالاتری دارد و یا در ته دره ها و نزدیک غارها بیشتر رویش می کند. پايه يافته هاي حاصل از نتايج صحرايي و علائم و آثار موجود، لاله واژگون در سطح استان در سالهاي گذشته از انبوهي بيشتري برخوردار بوده كه در اثر برداشت بي رويه و چراي مفرط دام در اغلب ايام سال، فرصت زادآوري به این گونه داده نشده است. از طرفي مالكان در گذشته از عدم و يا كمبود وجود ماموران حفاظتي سو استفاده كرده و سطح اكثر مناطق جنگلی مسطح را شخم و اقدام به كشت و زراعت ديم نموده اند. به همین دلیل در ارتفاعات پائین و مناطق مسطح لاله واژگون به چشم نمی خورد. اين عوامل همراه با چراي دام كه موجب كوبيده شدن خاك در ارتفاعات وبهره برداری های انسان موجب شده كه جنگلهاي اين منطقه از فرم طبيعي خارج گرديده و به صورت مخروبه و تنك درآيند. در پژوهش حاضر، نتايج نشان داد دامنه ارتفاع 2000-1800 ، ميانگين دماي ساليانه 20-18 درجه، ميانگين بارندگي ساليانه 750-600 ميلي متر و جهت شمالي براي لاله واژگون، مناسب مي باشد. چون در شيب هاي رو به شمال خاک عميق تر ، مواد آلي آن بيشتر و از طرفي پوشش گياهي متراکم تر می باشد. آنچه که در بازدید صحرایی به وضوح دیده می شود این است که گلابی وحشی بیشترین حضور، بیشترین ارتفاع و بیشترین قطر برابر سینه را در شیب های بیين 15 تا 30 درصد داشته است. همچنین نتایج نشان داد که در جهت شمالی گلابی وحشی بهترین شرایط را از لحاظ سلامت تاج، تقارن تاج و کیفیت تنه را داشته است. یافته های تحقیق در خصوص ارتباط متغیرها با ارتفاع از سطح دریا نشان داد که کیفیت تنه درارتفاع میانی (1500 تا 1750 متر) بهترین وضعیت را داشته است اما ارتفاع از سطح دریا با سایر متغیرهای کمی و کیفی بررسی شده هیچگونه ارتباط معنی داری را نشان نداد.