بیش از هفتاد درصد از شهرهای ایران در معرض زمین‌لرزه های مخرب قرار دارند. این نتیجه جمع بندی‌هایی است که در خصوص زلزله در ایران صورت گرفته است. با توجه به آمار بالای زلزله و تلفات آن در ایران باید پدیده ایمن سازی سازه‌ها جدی گرفته شود تا در آینده کمتر شاهد حوادث تلخی مثل جانباختن هموطنانمان در زلزله کرمانشاه باشیم.
تا جاییکه آمار در دسترس است در تاریخ کشور همیشه با زمین‌لرزه‌هایی مواجه بودیم که تلفات بالای جانی و مالی را به همراه داشته است. هر بار هم پس از این اتفاقات از لزوم نوسازی و رعایت ساخت وسازه ها بر اساس پیش بینی زلزله سخن به میان می‌آید. اما ظاهرا با خوابیدن تب و تاب خبرهای زلزله مسوولین و نهادهای مرتبط هم به خواب می روند.
در مورد زلزله اخیر هم از الان با توجه به تصویرهای ارسال شده ناایمن بودن مسکن های مهر - که نوساز هم- هستند، بحث‌های این چنینی آغاز شده است.
زلزله کرمانشاه اتفاق غم‌انگیزی است که دل هر انسانی را به در می‌آورد و باید امیدوار بود با رعایت اصول، کمتر شاهد چنین حوادثی باشیم.
در ادامه به بررسی تعدادی از مهمترین زلزله های تاریخ معاصر ایران می‌پردازیم:
کاج‌درخت خراسان ۱۳۰۲
این زلزله در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۰۲ ساعت ۵ صبح رخ داد. بزرگی آن ۵. ۷ در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است. شمار کشتگان زلزله حدود ۲۲۱۹ نفر بوده‌است.
سنگچال ۱۳۳۶
زمین‌لرزه سنگچال یا زمین‌لرزه بندپی در تاریخ ۱۱ تیر ۱۳۳۶، حدود ساعت ۵ صبح رخ داد. ژرفای این زلزله ۳۵ کیلومتر بود. بزرگی آن ۱. ۷ در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است. شمار کشتگان زلزله حدود ۱۲۰۰ نفر بوده‌است.
البته در گزارشی دیگر عمق این زلزله ۱۴ کیلومتر اعلام شد. این آمارهای مختلف در مورد عمق زلزله در زلزله اخیر سرپل ذهاب هم دیده می‌شود.
بوئین زهرا ۱۳۴۱
در حدود ساعت ۱۱ شامگاه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ زمین‌لرزه‌ای شهرستان بوئین‌زهرا را لرزاند. بزرگی این زمین‌لرزه ۲. ۷ ریشتر بود که موجب مرگ حدود ۲۰ هزار نفر شد. در این زمین‌لرزه بسیاری از آثار و مکان‌های قدیمی و تاریخی شهرستان بویین زهرا از جمله "قلعهٔ باستانی رودک" از بین رفت.
فردوس ۱۳۴۷
زمین‌لرزه دشت بیاض و فردوس، دو زمین‌لرزه پیاپی بود که در دو روز منطقه دشت بیاض، کاخک و فردوس را ویران کرد.
زمین‌لرزه نخست، به شدت ۳. ۷ ریشتر و در ساعت ۱۷ بعد از ظهر ۹ شهریور ۱۳۴۷ دشت بیاض، خضری، کاخک و روستا‌ها و شهرهای اطراف را لرزاند. فردای آن روز، صبح ۱۰ شهریور ۱۳۴۷، شهر فردوس با زلزله‌ای به بزرگی ۴. ۶ ریشتر ویران شد.
کشته‌شدگان این دو زمین‌لرزه در آمارهای مختلف، بین ۷۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ نفر بیان شده‌اند. همچنین در این زمین‌لرزه، حدود ۱۲۰۰۰ خانهٔ مسکونی ویران شد و حدود ۷۰۰۰۰ نفر بی‌خانمان شدند.
در آن زمان بسیاری از مقامات کشور و مراجع تقلید به این زلزله واکنش نشان دادند و جشن هنر شیراز لغو شد. رهبر انقلاب بعد‌ها با ذکر خاطره‌ای از امداد رسانی ضعیف در این زلزله از سوی حکومت محمدرضا شاه انتقاد کردند.
طبس ۱۳۵۷
زمین‌لرزه طبس، زمین‌لرزه‌ای بود به شدت ۸. ۷ ریشتر که در ساعت حدود ۷ بعد از ظهر روز ۲۵ شهریور سال ۱۳۵۷، شهر طبس و روستاهای مجاور آن را ویران کرد.
رودبار و منجیل ۱۳۶۹
زمین‌لرزه 7.4 ریشتری منجیل- رودبار در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد در پنجشنبه ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ در نزدیکی شهر رودبار و روستاهای تابعه در استان گیلان و شمال غرب استان زنجان در ناحیه طارم علیا بروز نمود و تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمین‌لرزه، موجب خسارات جانی و مالی فراوان گردید.
ارتعاشات حاصل از امواج لرزه‌ای در استانهای زنجان و گیلان و در بخشهایی از استانهای آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان و کردستان به مدت حدود ۶۰ ثانیه احساس گردید و موجب وحشت عمومی شد، لیکن خسارات جانی و مالی به همراه نداشت.
این زمین‌لرزه در یک منطقه پرتراکم از نظر جمعیت اتفاق افتاد، بطوریکه علاوه بر روستاهای موجود در منطقه چندین شهر مهم کشور نیز تحت تأثیر آن قرار گرفتند.
کارشناسان کانون زلزله مذکور را حدود ۱۹ کیلومتری از سطح زمین اعلام کردند و علاوه بر حدود ۳۵۰۰۰ نفر که بر اثر این رویداد جان خود را از دست دادند، بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب شدند و خسارات عمده‌ای به تأسیسات و اماکن عمومی در استانهای گیلان و زنجان که متأثر از این زمین‌لرزه بودند، وارد آمد و حدود ۵۰۰۰۰۰ تن بی‌خانمان شدند.
زمان رخداد زلزله بسیاری از مردم استان گیلان در دقایقی پس از ساعت ۲۴ پنجشنبه سرگرم تماشای مسابقات فوتبال جام جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا بودند که زمین به یکباره لرزید و این‌چنین بود که به دلیل بیدار بودن، بسیاری از افراد توانستند به‌هنگام وقوع فاجعه از منازل بگریزند و زیر آوار نمانند.
زلزله رودبار تاثیر گذارترین زلزله در زمینه ساخت و ساز اصولی و مقاوم سازی در برابر زلزله و حوادث طبیعی بود و نقطه عطفی در مطالعات زلزله شناسی و مهندسی زلزله در ایران شد، به‌طوری‌که مطالعه زمین‌لرزه بخشی از سرفصل‌های دروس زلزله‌شناسی مهندسی و همچنین پهنه‌بندی خطر زلزله را به خود اختصاص داد.
عباس کیارستمی برای بزرگداشت قربانیان، سه‌گانهٔ کوکر (سه‌گانه زلزله) را با ساخت فیلمی در این منطقه تکمیل کرد.
قائن ۱۳۷۶
زمین‌لرزه قائن یا اَردِکول زمین‌لرزه‌ای مهیب بود که در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۶ ساعت ۱۲ ظهر استان خراسان را لرزاند. بزرگی این زمین‌لرزه که شدیدترین زمین‌لرزهٔ منطقه از سال ۱۳۷۶تا آن زمان بود، ۳. ۷ اندازه‌گیری شد و مرکز آن در روستای اردکول در ۲۷۰ کیلومتری جنوب مشهد قرار داشت.
زمین‌لرزه قائن سومین زمین‌لرزه‌ای بود که در سال ۱۳۷۶ درکشور رخ می‌داد و خساراتی عظیم بر جای می‌گذاشت. بر اثر این زمین‌لرزه منطقهٔ بیرجند–قائن ویران گشت؛ ۵۶۷ نفر کشته، بیش از ۳۰۰ نفر مجروح و ۵۰۰۰۰ نفر آواره شدند؛ همچنین ۱۵۰۰۰ واحد مسکونی تخریب شد یا آسیب دید. میزان تلفات این زمین‌لرزه در افغانستان ۵ نفر اعلام شد.
البته یکی از دلایل آمار پایین تلفات نسبت به قدرت زلزله عدم حضور روستاییان در فضای بسته و کار بر روی مزارع زعفران بود.
میزان تخریب‌ها در اطراف و مرکز زمین‌لرزه تقریباً ۱۰۰ درصد اعلام شد که عمدتاً ناشی از شیوه ناصحیح ساخت‌وساز در مناطق روستایی بود.
سازمان زمین‌شناسی آمریکا زمین‌لرزهٔ قائن را مرگ‌بارترین زمین‌لرزهٔ سال ۱۹۹۷ توصیف کرد. ۲۱۵ پس‌لرزه بر شدت خرابی‌ها افزود و بسیاری از بازماندگان را مجبور به ترک منطقه کرد.
بعد‌ها مشخص شد که زمین‌لرزه بر اثر گسیختگی در امتداد گسلی که در زیر خط مرزی ایران–افغانستان واقع بود، ایجاد شده‌است.
بوئین زهرا ۱۳۸۱
زمین‌لرزهٔ سال ۱۳۸۱ بوئین‌زهرا در تاریخ ۱ تیر ۱۳۸۱ در شمال‌شرق کشور که روی گسل بزرگی قرار گرفته بود، رخ داد. مرکز این زمین لرزه در نزدیکی شهرستان بوئین‌زهرا و چنگوره در جنوب استان قزوین بود. بزرگی ریشتر این زمین‌لرزه ۵. ۶اندازه‌گیری شده است.
در زمین‌لرزه بوئین‌زهرا دست‌کم ۲۶۱ نفر کشته و ۱۵۰۰ تن دیگر نیز زخمی شدند. این زلزله ۲۰ پس‌لرزه نیز در پی داشت.
بر اثر این رخداد حدود ۵۰۰۰ ساختمان آسیب جدی دیدند. در استان قزوین، ۱۲۰ ساختمان کاملاً ویران شده و ۵۰ روستا متحمل خسارات سنگین گردیدند.
در همدان بخشهایی از گنبد "برج‌های دوقلوی خراقان" به همراه دیوارهٔ بنا که تاریخ ساخت آن به هزار سال پیش (دوره "سلجوقیان") بازمی‌گشت، درهم‌کوبیده شده و تخریب گردیدند.
بم ۱۳۸۲
زمین‌لرزه بم، زمین‌لرزه‌ای بود به شدت ۶. ۶ ریشتر که در ساعت ۵ بامداد ۵ دی ۱۳۸۲ شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند.
طبق آمار رسمی این زمین‌لرزه حدود ۲۶ هزار قربانی، ۳۰ هزار مجروح و بیش از صدهزار نفر بی‌خانمان به جای گذاشت.
"ارگ بم" که با ۲۵۰۰ سال قدمت بزرگترین سازه گلی جهان بود، به کلی ویران شد. همچنین در این حادثه تلخ، "ایرج بسطامی" خواننده مطرح موسیقی سنتی کشورمان درگذشت.
زرند ۱۳۸۳
زمین‌لرزه زرند در تاریخ ۴ اسفند ۱۳۸۳، در حدود ساعت ۵ صبح در شهرستان زرند استان کرمان رخ داد. ژرفای این زلزله ۷ کیلومتر بود، و بزرگی آن ۴. ۶ در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است.
برآورد‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به ۸۰۰۰ ساختمان در زمین‌لرزه آسیب دیده یا خراب شده‌است. شمار کشتگان زلزله حدود ۹۱۲ نفر بوده‌است. تعداد زخمیان ۱۴۱۱ نفر برآورده شده‌است.
قشم ۱۳۸۴
زمین‌لرزه قشم در یکشنبه ۶ آذر ۱۳۸۴، ساعت ۵ صبح رخ داد.و بزرگی آن ۹. ۵ در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است. شمار کشتگان زلزله حدود ۱۳ نفر بوده‌است. تعداد زخمیان ۱۰۰ نفر برآورده شده‌است.
بروجرد ۱۳۸۵
زمین‌لرزه بروجرد در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۳۸۵، ساعت ۴ صبح شهرستانهای بروجرد و دورود در شرق استان لرستان را تکان داد که مخرب‌ترین زمین لرزه این سال در کشور بود. این زمین لرزه با دو پیش‌لرزه و بیش از یکصد و پنجاه پس‌لرزه همراه بود.
ژرفای این زلزله ۷ کیلومتر بود، و بزرگی آن ۱. ۶ در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است. نکته مثبت در کاهش تعداد کشته‌ها، پیش‌لرزه ضعیف‌تر شب قبل بود که باعث شد مردم در بیرون از خانه‌ها بخوابند.
این زمین لرزه باعث کشته شدن ۶۳ نفر و زخمی شدن بیش از ۴۵۰ نفر از مردم ناحیه بروجرد و دورود شد.
فرسودگی بافت مسکونی در شهر بروجرد و روستاهای شهرستانهای بروجرد و دورود موجب تخریب تعداد زیادی از واحدهای مسکونی شد. این زمین لرزه بیش از ۵۵۵ میلیارد تومان خسارت برجای گذاشت. موجب تخریب سی و نه اثر تاریخی بروجرد شد که بیشتر آن‌ها در محدوده بافت تاریخی قرار داشتند.
بندرعباس ۱۳۸۷
زمین‌لرزه بندر عباس در تاریخ ۲۰ شهریور ۱۳۸۷، در هرمزگان رخ داد. ژرفای این زلزله ۱۲ کیلومتر بود. بزرگی آن ۱. ۶ در مقیاس ریشتر بدست آمده‌است. شمار کشتگان نزدیک به ۷ نفر گزارش شده‌است.
فهرج ۱۳۸۹
زمین‌لرزه فهرج یا زمین‌لرزه حسین‌آباد در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۸۹، ساعت ۱۲ رخ داد. ژرفای این زلزله ۱۲ کیلومتر بود. بزرگی آن ۵. ۶ در مقیاس ریشتر بدست آمده‌است. تلفات این زلزله ۱۱ کشته و ۱۰۰ مجروح بود. بیست روستا در ناحیه فهرج در این زلزله ویران شدند. ۸ پس‌لرزه بزرگ نیز پس از این زمین‌لرزه در این منطقه اتفاق افتاد.
دامغان ۱۳۸۹
در تاریخ ۵ شهریور ۱۳۸۹ در ساعت ۲۳: ۵۳ دقیقه زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۵ ٫ ۹ ریشتر شهرستان دامغان را لرزاند. این زمین‌لرزه علاوه بر استان سمنان در بخشهایی از استانهای تهران و مازندران نیز احساس شد.
مرکز لرزه‌نگاری کشوری مرکز این زمین‌لرزه را ۹۸ کیلومتری شرق سمنان در محلی موسوم به بارانداز میانه از توابع استان سمنان اعلام کرد که در ساعت ۲۳ به وقوع پیوسته‌است. در پی این زمین‌لرزه، در حدود ۷۵ پس لرزه در این منطقه ثبت شد.
این زمین‌لرزه به چند روستا آسیب رسانده و ۴ کشته و ۱۹ زخمی بر جای گذاشت. در حدود یک هزار واحد مسکونی در این روستا‌ها بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شده‌اند.
آذربایجان ۱۳۹۱
زمین‌لرزه‌های آذربایجان شرقی (۱۳۹۱) دو زمین‌لرزه کمابیش شدید بودند که در روز شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۱ مناطقی از استان آذربایجان شرقی را لرزاندند؛ زمین‌لرزه‌ای با بزرگی ۴. ۶ ریشتر در ساعت ۱۷ در ۱۷ کیلومتری اهر و زمین‌لرزه‌ای با بزرگای گشتاوری ۳. ۶ حدودا در همان ساعت در ۱۰ کیلومتری ورزقان.
کانون هر دو زمین‌لرزه در عمق حدود ده کیلومتری زمین بود. زمین‌لرزه، در استانهای آذربایجان غربی، گیلان، زنجان و اردبیل نیز احساس شد. همچنین این زمین‌لرزه در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، نیز احساس شد.
بر اثر این زمین‌لرزه در شهرستانهای اهر، ورزقان و هریس، ۳۰۶ نفر کشته و بیش از ۵۰۰۰ نفر مجروح شدند. در مجموع ۱۵۵ هزار نفر دچار حادثه شدند.
در محدوده این زمین‌لرزه‌ها ۱۸ هزار واحد مسکونی دچار آسیب شده در مجموع ۴۱۰ روستا دچار تخریب شده و ۶۵ روستا به طور کامل از بین رفته‌اند. ۱۲ روستای شهرستان ورزقان به طور کامل تخریب شده که هر یک از این روستا‌ها حدود ۹۰۰ تا هزار نفر جمعیت داشتند که کمتر از ۴۰ درصد آن‌ها جان خود را از دست داده‌اند.
همه زیرساخت‌های مخابراتی ناحیهٔ ورزقان به هم ریخته و تمامی خطوط قطع شدند. ۶۰ روستای منطقه میان ۵۰ تا ۷۰ درصد و شش روستای شهرستان اهر به‌کلّی تخریب شده‌اند. خسارت‌های واردشده به شبکه برق ۲۵ روستای زلزله‌زده این استان ۱۲ میلیارد تومان برآورد شد.
در مقایسه با زلزله بم به دلیل شرایط منطقه‌ای و فصل کاری روستاییان تلفات جانی کمتری داشت، ولی شدّت تخریب و آسیب‌های وارده به تأسیسات فراتر از زمین‌لرزه بم است. از ۲۱ مرداد تا ۲۷ اسفند ماه آن سال، در مجموع ۳۲۲ پس‌لرزه به ثبت رسیده‌است.
زهان ۱۳۹۱
زمین‌لرزه زهان، زمین‌لرزه‌ای بود با شدت ۵. ۶ ریشتر که در ساعت ۲۰ شامگاه چهارشنبه ۱۵ آذر منطقه زهان در استان خراسان جنوبی را لرزاند. آمارها، از کشته‌شدن ۶ نفر و زخمی‌شدن ۱۴ نفر در این زمین‌لرزه خبر دادند. در اثر این زمین‌لرزه، ۱۵ روستا بین ۲۰ تا ۸۰ درصد تخریب شدند.
دشتی ۱۳۹۲
زمین‌لرزه دشتی، زلزله‌ای به بزرگی ۱. ۶ در مقیاس ریشتر بود که ساعت ۱۶ روز ۲۰ فروردین ۱۳۹۲، در عمق ۱۲ کیلومتری زیر زمین در شهرستان دشتی استان بوشهر رخ داد، کانون این زمین‌لرزه در ۹۰ کیلومتری بندر بوشهر در استان بوشهر بوده است.
این زمین‌لرزه در کشورهای قطر و بحرین نیز احساس شد، همچنین در ابوظبی نیز چند ساختمان تجاری تخلیه شدند.
این زلزله ۳۷ نفر کشته و حدود ۸۵۰ مجروح بجای گذاشت. همچنین حدود ۳۱۰۰ واحد مسکونی تخریب شد.
لحظاتی بعد از اولین زلزله زلزله‌ای به بزرگی ۴. ۸ ریشتر و در ساعت ۱۶ زلزله‌ای به بزرگی ۳. ۵ ریشتر مجدداً این منطقه را لرزاند. این منطقه تا یکماه پس از اولین زلزله ۱۱۳۲ بار لرزیده و ۶۰ زمین‌لرزه آن بالای ۲. ۵ ریشتر بوده است.
رهبر انقلاب و بسیاری از مقامات این واقعه را تسلیت گفتند. همچنین در واکنش‌های جهانی بان کی‌مون، دبیر کل وقت سازمان ملل ضمن ابراز تاسف و همدردی با ملت ایران به ویژه خانواده‌های قربانیان، جهت هرگونه حمایت بین‌المللی که ممکن است لازم باشد، اعلام آمادگی کرد. پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان هم از این واقعه ابراز تأسف کرده و با بازماندگان این حادثه ابراز همدردی کرد.
سراوان ۱۳۹۲
زمین‌لرزه سراوان، زمین‌لرزه‌ای ۵. ۷ در مقیاس ریشتر بود که ساعت ۱۵ روز ۲۷ فروردین ۱۳۹۲، در عمق ۹۵ کیلومتری در نزدیکی شهر گُشت از توابع شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان رخ داد.
همچنین این زلزله استان فارس، استان هرمزگان و بخشهایی از استان خراسان جنوبی را نیز لرزاند.
معاون پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله این زلزله را بزرگترین زلزله ایران در ۵۰ سال گذشته عنوان کرد.
این زمین‌لرزه در شهرهای ابوظبی، دوبی، دوحه، دهلی نو، کراچی و کویته و بلوچستان پاکستان نیز احساس شد.
این زمین لرزه با زمین لرزه طبس از نظر مقدار ریشتر برابر بود که زمین لرزه طبس در حدود ۱۵۰۰۰ کشته به جای گذاشت. اگر چه شدت این زلزله قوی‌تر از زمین لرزه‌های قبلی در ایران بود، ولی با توجه به عمق و تراکم جمعیت در آن منطقه تعداد تلفات کمتر از دیگر زلزله‌ها بود. تنها قربانی این زلزله در ایران یک خانم بود که در دامنه کوه برای جمع‌آوری گیاه دارویی رفته بود و به علت افتادن تکه‌های سنگ کوه جان خود را از دست داد.
این زلزله در پاکستان ۳۴ نفر کشته و حدود ۱۰۵ مجروح بر جای گذاشت.
گوهران ۱۳۹۲
زمین لرزه گوهران به بزرگی ۲. ۶ در مقیاس ریشتر بود که ساعت ۶ روز ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲، در عمق ۱۵ کیلومتری زیر در نزدیکی شهر گوهران از توابع شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان رخ داد.
مورموری ۱۳۹۳
زمین لرزه مورموری به بزرگی ۲. ۶ در مقیاس ریشتر بود که ساعت ۷ روز ۲۷ مرداد ۱۳۹۳، در عمق ۱۰ کیلومتری زیر در شهر مورموری از توابع شهرستان آبدانان در استان ایلام رخ داد و موج این زمین لرزه در استانهای خوزستان، کرمانشاه و لرستان نیز احساس شد. در طی این زمین لرزه منطقه مورموری و نواحی اطراف آن بیش از ۵۹۶ پیش لرزه و پس لرزه را تجربه کردند که بزرگترین پس لرزه رخ داده با قدرت ۸. ۵ ریشتر بود.
خراسان رضوی ۱۳۹۶
زمین‌لرزه ۱۳۹۶ خراسان رضوی زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۱. ۶ ریشتر بود که ساعت ۱۰ روز ۱۶ فروردین ۱۳۹۶، در عمق ۱۰ کیلومتری زیر زمین در شهرستان فریمان استان خراسان رضوی رخ داد.
چهار روستا در خراسان رضوی تخریب شد و خبرگزاری‌ها از کشته شدن دو نفر و زخمی شدن چهارده نفر دیگر خبر دادند.
کرمانشاه 1396
زلزله ۷.۲ ریشتری در ساعت ۲۱ و ۴۸ دقیقه یکشنبه ۲۱ آبان ماه در ۳۰ کیلومتری شمال غرب سرپل ذهاب و ۳۲ کیلومتری جنوب غرب حلبچه رخ داده است. این زلزله را حدود ۱۵۰ میلیون نفر در ایران و عراق و در هر دو پایتخت احساس کردند.