تحلیل جایگاه فرهنگی اجتماعی زن در آثار داستانی جمالزاده

آغاز داستان‌نويسي به شيوة نوين را مي‌توان از زماني دانست كه «محمد علي جمالزاده» در سال 1300ش مجموعه داستان كوتاه خود را تحت عنوان «يكي بود يكي نبود» در برلن منتشر كرد. با نشر اين كتاب بود كه سبك نويسندگي واقع‌گرايي در ايران آغاز شد. «جمالزاده» با وجود آن‌كه مستمراً در خارج از وطن به سر برده است، بر زبان و فرهنگ و سنتهاي خاص ايراني تأكيد ويژه‌اي داشته است و همواره از آن در نوشته‌هاي خود بهره برده است. يكي از نتايج آشنايي با فرهنگ و تمدن اروپايي در عصر بيداري و آستانه مشروطيت، طرح مسائل زنان به شيوة نوين بود كه باعث شد زنان هم موضوع آثار ادبي قرار گيرند و هم خود به آفرينش آثاري دست بزنند كه همزمان با ورود آنان به ميدان فعاليتهاي اجتماعي و رشد و مشاركت آنها نوع خاصي از ادب معاصر مطرح مي‌شود. از آنجا كه جمالزاده به نوعي با عصر مشروطه و تحولات آن در ارتباط است، آثار او منبع خوبي براي بررسي اين موضوع است. مهمترين مضامين مطرح شده در داستانهاي جمالزاده، مضامين اجتماعي و سياسي است. جايگاه اجتماعي زنان در آن دوره يكي از موضوعات جامعه‌شناسي است و در داستانهاي جمالزاده، گاهي مضمون اصلي داستان حول موقعيت زنان مي‌چرخد. زناني كه در نوشته‌هاي او حضور مي‌يابند متأ‌ثر از اوضاع اجتماعي آن دوره، زناني مغموم، ستمديده، دور از محيطهاي علمي و فرهنگي جامعه و محصور در اندروني خانه‌ها هستند كه مطابق با هنجارهاي آن دوره زندگي مي‌كنند. اغلب اين زنان تحت سلطه مردان قصه‌اند و دربارة بسياري از مسائل مربوط به خودشان اختياري ندارند. البته در داستانهاي پاياني جمالزاده شخصيت زنان تحت تأثير تغييرات فرهنگي جامعه، متحول مي‌شود و زنان به برخي از حقوق از دست رفته خود دست مي‌يابند.