تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و پاسخ کشاورزان به سیاست های قیمتی و غیرقیمتی در استان قزوین

نظر به اینکه آب در بین سایر نهاده¬های بخش کشاورزی به میزان بیشتری مورد استفاده قرارمی‌گیرد، تعیین ارزش اقتصادی آن می¬تواند ابزار مهمی برای مدیریت آب و توسعه سیاست¬های کاربردی باشد. به همین منظور،هدف اصلی مطالعه حاضر تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و واکنش کشاورزان به سیاست¬های قیمتی و غیر¬قیمتی در شهرستان¬های استان قزوین می‌باشد. برای تحقق این هدف، از برنامه¬ریزی ریاضی مثبت و توابع تولید محصولات کشاورزی برای مناطقی از استان قزوین که دارای کشاورزی آبی می¬باشند (شهرستان¬های قزوین، تاکستان، بوئین‌زهرا، آبیک و البرز) استفاده شد. جهت دستیابی به نتایج کاربردی،تابع تولید با کشش¬ جانشینی ثابت وتابع هزینه به شکل نمایی یا لگاریتمی در مدل برنامه¬ریزی ریاضی مثبت گنجانده شد. به کمک مدل طرح شده،ابتدا ارزش اقتصادی آب آبیاری در هر یک از مناطق مورد مطالعه تعیین شد. سپس، واکنش کشاورزان به سیاست¬افزایش قیمت محصولات کشاورزی تحت سناریوهای 10، 20، 30، 40 و 50 درصدو سیاست کاهش آب آبیاری در‌دسترس به میزان 5، 10، 20 و 30 درصد مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. داده¬های مورد¬نیاز این پژوهش مربوط به سال زراعی 90-1389 می¬باشد و از طریق مراجعه به ادارات ذی¬ربط در هر یک از شهرستان¬های استان قزوین جمع‌آوری شد. برای حل مدل نیز از نرم افزار GAMS نسخه 5/23 استفاده شد. پس از حل مدل، ارزش اقتصادی هر مترمکعب آب آبیاری برای هر یک از شهرستان¬های قزوین، تاکستان، بوئین¬زهرا، آبیک و البرز به ترتیب 1204، 1690، 2534، 1656 و 1120 ریال برآورد شد. نتایج نشان داد که تفاوت فاحشی بین ارزش اقتصادی آب آبیاری و نرخ آب¬بهای پرداختی توسط کشاورزان در استان قزوین وجود دارد. نتایج حاصل از سیاست افزایش قیمت محصولات کشاورزی در شهرستان‌های استان قزوین نشان داد که با افزایش قیمت محصولات منتخب تحت سناریوهای مختلف، کشاورزان برای دستیابی به سود بیشتر به افزایش سطح زیرکشت این محصولات تمایل پیدا می¬کنند. افزون برآن، نتایج نشان داد که کاهش آب آبیاری دردسترس در شهرستان¬های استان قزوین سبب افزایش ارزش اقتصادی آب آبیاری و کاهش سود ناخالص کشاورزان می¬شود. در پایان نیز به منظور جلوگیری از مصرف بی¬رویه آب در منطقه مورد مطالعه، تعیین نرخ آب بهای پرداختی برای کشاورزان با توجه به ارزش اقتصادی آب آبیاری و ملاحظه برابری توصیه شد.