تحلیل شاخص های پاسخگویی در مدیریت بحران

مدیریت بحران همواره با چالش های اساسی در ابعاد ارزیابی میزان آمادگی، پاسخ و بازسازی خسارت های ناشی از سوانح مواجه است. مشخص نبودن معیارهای اندازگیری کمی و کیفی هر یک از مراحل فوق، فرایند امداد، نجات و ایجاد تمهیدات لازم جهت کاهش دامنه خسارات جانی و مالی را با مشکل روبرو کرده است. هدف دستیابی به یک سری شاخص برای ارتقاء اهداف مدیریت بحران میباشد. این مطالعه از نوع مطالعات توسعه ای - کاربردی و روش اجرای آن پیمایشی است. به منظور استاندارد سازی عملیات مدیریت حوادث و سوانح با استفاده از شاخص ها و استانداردهای عملیات امداد و نجات ابتدا با مطالعه و بررسی ادبیات پژوهش و دیدگاههای صاحبنظران و همچنین یافته های پژوهشگران و مجموعه اقدامات و فعالیت هایی که در هر مرحله بایستی صورت گیرد شناسایی شد. سپس با ترکیب و تبدیل اقدامات و عملیات مربوط به قبل، حین و پس از بحران و چرخه مدیریت بحران، به شاخص هایی تبدیل شد. ابزار تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته با سنجه های طیف لیکرت و سئوالات مستقیم برای سنجش متغیرهاست. برای محاسبه پایایی از 10درصد نمونه ها، ابتدا نظریات افراد صاحب نظر جمع آوری و متغیرهای اصلی تعیین گردید و روایی آن نیز از روش آلفای کرونباخ استفاده شده که ضریب معنی داری سئوالات 75 % محاسبه گردیده است. تعداد 370 پرسشنامه در 92 محله شهر رشت، به شیوه نمونه گیری خوشه ای، توزیع و تکمیل گردید است. و همچنین به منظور تعین نقاط بهینه جهت اسکان مردم در مواقع بحرانی در سطح شهر از 14 شاخص جهت این مکانیابی استفاده گردیده است. وسپس براساس این شاخصها 5 نقطه در سطح شهر به عنوان نقاط مورد نظر جهت استفاده به عنوان جانپناه در مواقع بحرانی انتخاب گردیدند. سپس این 14 شاخص در قالب سی عدد پرسشنامه به نظر سنجی مدیران شهری در سطح شهر در آمده و آنگاه با بهره گیری از مدل تاپسیس به رتبه بندی نقاط انتخابی در سطح شهر بر اساس شاخص های انتخابی پرداخته شد و در نهایت حوزه برتر شناسایی شد. یافته ها نشان می دهد که بیش از 81% مردم به شاخصهای مرحله آمادگی و 85% به شاخص های مرحله پاسخ و 90% به شاخص های مرحله بازسازی نظر مثبت داشته و این نشان می دهد تدوین مناسب شاخص ها قادر است میزان رضایت مردم را از شیوه عملکرد مدیریت بحران در جامعه ارتقاء دهدو همچنین در جهت اسکان موقت مردم باغ محتشم به عنوان اولویت اول، پارک ملت اولویت دوم، ورزشگاه عضدی اولویت سوم، فضای سبز حسین آباد اولویت چهارم و سبزه میدان به عنوان اولویت پنجم بر اساس تکنیک تاپسیس انتخاب گردیدند. سرمایه گذاری در زمینه شاخص های آمادگی از جمله آموزش کارکنان-احداث مرکز عملیات اضطراری- وجود طرحهای مدون مقابله با خطرات و شاخصهای مرحله پاسخ از قبیل روند انتقال اطلاعات، جستجو، نجات و امداد و شاخص های لجستیک و بازسازی زیرساختهای شهری و ایجاد نظام جامع مدیریت بحران در بهبود روند مدیریت بحران فاکتورهای اساسی هستند.