جهانی شدن و رابطه آن با فقر شهری (مطالعه تطبیقی تهران و استانبول)

چکیده جهانی شدن دربرگیرنده چندین فرایند عظیم است که با تاریخ آمیخته شده و گستره وسیعی از روندهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در برمی¬گیرد. جهانی شدن به مثابه نزدیک کردن جهان به یکدیگر و آگاهی کشورها از اوضاع هم است. به عبارت دیگر، جهان به سرعت در حال دگرگونی به فضای اجتماعی نسبتا واحد است که توسط نیروهای اقتصادی-فناوری، اجتماعی و سیاسی شکل می¬گیرد؛ به گونه ای که گسترش ابعاد مورد نظر در نقطه¬ای از جهان، بر روی زندگی افراد، نهادها و بنگاهها در نقطه دیگر جهان، تاثیر و نتیجه شگرفی بر جای می گذارد. یکی از چالش¬های اساسی شهرهای کنونی مسئله فقر شهری است که گاه آن را به جهانی شدن نسبت می¬دهند. ممکن است کسانی که درباره سرنوشت فقرا نگرانند، آنرا به جهانی شدن نسبت دهند. آنان می¬گویند، جهانی شدن وضعیت کشورهای فقیر را وخیم¬تر کرده و فقرا را در معرض رقابتی خطرناک قرار داده است. اما واقعیت این است که اثبات چنین رابطه¬ای سخت پیچیده و دشوار است. پژوهش حاضر بصورت توصیفی-تحلیلی و کاربردی انجام گردیده و آمار و اطلاعات بصورت کتابخانه¬ای و بهره¬گیری از اسناد و منابع دست اول و رسمی گردآوری شده است. دو کلانشهر تهران و استانبول که به دلایلی از جمله سابقه کهن هر دو شهر، جمعیت بالا، عملکرد مسلط هر دو کلانشهر و تبدیل شدن به قطب اقتصادی-سیاسی و اجتماعی در کشورهای ایران و ترکیه، همجواری دو کشور ایران و ترکیه و همچنین رقابت دو کلانشهر در سطح منطقه، انتخاب شده¬اند، محقق را برآن داشت تا با مطالعه تطبیقی ابتدا میزان حضور هر دو کلانشهر را در فرایند جهانی شدن بسنجد و نشان دهید که کدامیک از کلانشهرهای تهران و استانبول بیشتر وارد فرایند جهانی شدن شده¬اند. جهت استنباط این مرحله علاوه بر آمار و جداول توصیفی، بر اساس آزمون¬های t و من وتینی معناداری تفاوت¬ها محاسبه شده است. در مرحله بعد، رابطه میان شاخص¬های جهانی شدن و فقر شهری را بر اساس آزمون پیرسون محاسبه کرده و در نهایت جهت بهره¬گیری از پتانسیل¬های کلانشهر تهران برای کاهش فقر شهری در فرایند جهانی شدن از مدل SWOT و QSPM استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می¬دهد که استانبول بیشتر از تهران در فرایند جهانی شدن ادغام شده است و عملکرد تهران بسیار ناامیدکننده و ناچیز است. همچنین میان جهانی شدن و فقر شهری در هر دو کلانشهر رابطه معناداری بدست نیامده است. البته میان حجم تجارت و ضریب جینی در هر دو کلانشهر همبستگی معنادار است. در نهایت جهت حضور موفق تهران در فرایند جهانی شدن و همچنین کاهش فقر شهری (با توجه به استراتژی¬های تدوین شده)، پیشنهادات لازم ارائه گردیده است. کلید واژه¬ها: جهانی شدن، ابعاد جهانی شدن، شاخص¬های جهانی شدن، شبکه شهرهای جهانی، فقر شهری، کلانشهرهای تهران و استانبول