آثار بازارچه های مرزی بر تحولات فضایی شهر در ایران(مطالعه موردی بازارچه مرزی شیخ صالح، شهر جوانرود)

امروزه در بعضی کشورهایی که دارای اقتصاد بسته هستند، دولتمردان سعی دارند جهت ساماندهی مناطق مرزی خود با کشورهای همسایه از طریق بازارچه¬های مرزی مراودات تجاری داشته باشند و با این امر زمینه توسعه فضایی مناطق مرزی را فراهم کنند؛ اما این توسعه گاهی پایدار نیست و به‌صورت بی¬برنامه صورت می¬گیرد. بنابراین شهرهای مرزی نیز با وجود دستاوردهای مثبت در رابطه با این سیاست توسعه و همچنین داشتن طرح¬های توسعه شهری از جمله طرح جامع و طرح تفصیلی نیز نتوانسته¬اند پای در مسیر پایداری بنهند. لذا بازنگری در طرح¬های توسعه شهری و بهره¬گیری از رویکردهای نوین برنامه¬ریزی جهت هدایت این مناطق به سمت پایداری امری اجتناب‌ناپذیر است. یکی از این رویکردهای نوین، راهبرد توسعه شهری (CDS) است که از سال 1999 توسط بانک جهانی و سازمان ائتلاف شهرها در شهرهایی که با مسائل حاد روبه¬رو بودند، اجرا گردید و به نتایج مطلوبی رسید؛ هم¬اکنون نیز در بسیاری از شهرها در حال اجراست. در تحقیق حاضر سعی شده است این مسئله بامطالعه موردی بازارچه مرزی شیخ صالح در استان کرمانشاه و تأثیر آن بر توسعه فضایی شهر جوانرود بررسی شود. روش تحقیق توصیفی –تحلیلی بوده و داده¬های این پژوهش به دو روش کتابخانه¬ای و میدانی جمع‌آوری‌شده و با استفاده از روش¬های کمی و کیفی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. جامعه آماری شامل سه گروه مردم، بازاریان و ذی¬نفعان بخش دولتی و بخش عمومی و نخبگان است. نتایج حاصل از نظرات مردم نشان می¬دهد 77.2 درصد بر این باورند که مهم‌ترین عامل مؤثر بر تحولات اجتماعی- اقتصادی شهر جوانرود فعالیت¬های مربوط به بازارچه مرزی است. 80.7 درصد مردم بر این باورند مهم‌ترین عامل مؤثر بر تحولات کالبدی شهر جوانرود فعالیت¬های مربوط به بازارچه مرزی است. 73.1 درصد مردم بر این باورند که مهم‌ترین عامل مؤثر بر تحولات زیست‌محیطی شهر جوانرود فعالیت¬های مربوط به بازارچه است. در ادامه نتایج حاصل از نظرات مردم نشان داد که اثرات بازارچه مرزی بر توسعه فضایی شهر جوانرود مطلوب نبوده و وضعیت فعلی شهر در حالت ناپایداری قرار دارد؛ بنابراین جهت نیل به توسعه پایدار، کارگروه CDS با مشارکت ذی‌نفعان بخش دولتی، بخش عمومی، نخبگان و بازاریان تشکیل شد و چشم¬انداز شهر جوانرود و بازار آن در افق سال 1414 تنظیم و تدوین گردید و با استفاده از مدل SWOT-AHP و نظرات کارگروه¬ها نیز راهبردهایی برای رسیدن به چشم¬انداز 20 ساله شهر جوانرود تدوین و اولویت‌بندی شد. کلمات کلیدی: توسعه فضایی شهر، توسعه پایدار، راهبرد توسعه شهری (CDS)، بازارچه مرزی شیخ صالح، شهر جوانرود