ارزیابی توسعه ی پایدار شهرهای استخراجی جنوب ایران (مورد مطالعه: شهر عسلویه)

در میان انواع شهرها، شهرهای استخراجی دارای ویژگی های خاصی از جمله تمرکز بالای فعالیت های صنعتی- معدنی، خطر کاهش و اتمام منابع غیر قابل تجدید،آلودگی های بالای زیست محیطی و مسائل اجتماعی ناشی از دوگانگی فرهنگی می باشند، که می تواند مسئله ناپایداری را در ابعاد مختلف در سطح این نوع شهرها، به وجود آورده یا تشدید نماید. در این پژوهش ضمن بهره گیری از مبانی نظری توسعه ی پایدار شهری،تلاش شده است تا با استفاده از تکنیک های آماری،مدل برنامه ریزی راهبردی، بهره گیری از داده های میدانی و نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های تکمیل شده، میزان اثرگذاری فعالیت های صنعتی – معدنی بر روی پایداری محیط شهری عسلویه، به عنوان شهری استخراجی مورد بررسی قرار گیرد. شهر عسلویه در جنوب کشور ایران واقع شده و پس از ایجاد منطقه ویژه اقتصادی- انرژی پارس و آغاز فعالیت های صنعتی، از مکانی کوچک و کمتر شناخته شده، به شهری مهم و راهبردی در عرصه اقتصاد ملی تبدیل شده است. روش انجام تحقیق در این پژوهش مبتنی بر روش های توصیفی – تحلیلی و پیمایشی است. اطلاعات مورد نیاز در این بررسی از طریق روش های اسنادی و میدانی و در حجم نمونه ای برابر با 386 نفر، از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده اند. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و ارزش گذاری نماگرها با بهره گیری از طیف لیکرت،مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این پژوهش 16 شاخص و 103 نماگر در قالب 4 بُعد زیست محیطی،اقتصادی ،کالبدی و اجتماعی- فرهنگی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحلیل پژوهش پس از انجام آزمون های آماری تی- استیودنت،ویلکاکسون و فریدمن، بیانگر آنست که فعالیت های استخراجی- صنعتی در شهر عسلویه نه تنها منجر به پایداری این شهر نشده است که به ناپایداری بیشتر آن نیز انجامیده است. در بُعد پایداری زیست محیطی،مولفه کنترل آلودگی ها به عنوان یکی از مهم ترین پارامترها در مسئله وجود یا عدم وجود پایداری در سطح شهر عسلویه،دارای کمترین رتبه و امتیاز (05/1) در بین مولفه های این بُعد می باشد. در بُعد پایداری اقتصادی ،مولفه های فعالیت و اشتغال و سرمایه گذاری در وضعیت مناسبی قرار ندارند. در بین سه مولفه بُعد پایداری کالبدی مورد بررسی در پژوهش،مولفه های ارتباطات فیزیکی و فضاهای عمومی شهر به ترتیب دارای کمترین امتیاز و رتبه می باشند. در بُعد پایداری اجتماعی- فرهنگی ،مولفه های رضایت جامعه محلی، فرهنگ و سنن و امنیت و رفاه بیشتر از حد متوسط و مولفه های توسعه امكانات و خدمات، افزايش آگاهي جامعه محلي و مشاركت و همبستگي کمتر از حد متوسط می باشند. همچنین در بین 4 بُعد پایداری شهری مورد بررسی در این پژوهش،بُعد اجتماعی- فرهنگی با کمترین رتبه،ناپایدارترین بُعد در بین تمامی ابعاد بوده است.