بررسی مؤلفه‌های مؤثر بر مدیریت تجارت آب مجازی از دیدگاه کارشناسان

در چند وقت اخیر،کمبود منابع آب به طور فزاینده‌ای در کشور وجود داشته است، ایران با وجود این که در اقلیم گرم و خشک قرار گرفته و با مسأله بحران کم آبی رو به رو است، حجم صادرات آب مجازی از واردات آن بزرگتر است و در مجموع ایران به عنوان یک کشور صادر کننده‌ی آب مجازی به شمار می‌رود. و همچنین با وجود بیشترین بخش مصرفی از آب شیرین یعنی 93 درصدی در ایران مدیریت تجارت آب مجازی به عنوان راه‌حل مناسبی در امنیت آب قابل اجرا می‌باشد، آب مجازی، آبی است که یک کالا و یک فرآورده کشاورزی طی فرآیند تولید مصرف می‌کند تا به مرحله تکامل برسد و مقدار آن برابر جمع کل آب مصرفی مختلف زنجیره تولید آز آغاز تا پایان محصولات زراعی یا صنعتی می‌باشد، هدف از پژوهش حاضر بررسی مؤلفه های مؤثر بر مدیریت تجارت آب مجازی در ایران از دیدگاه متخصصان آب می‏باشد که با فن پیمایشی انجام گرفت. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی ‏ـ ‏‏همبستگی مبتنی بر معادلات ساختاری بود. ابزار جمع‏آوری داده‏ها پرسشنامه و جامعه‏ی آماری نیز شامل متخصصان آب ایران به تعداد (300N=) نفر بود که بر اساس جدول رجسی و مورگان (1970) حجم نمونه، به روش نمونه‏گیری تصادفی ساده (169n=) نفر انتخاب گردید. برای تعیین روایی پرسشنامه‏ از پانل متخصصان گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس استفاده گردید. همچنین به منظور سنجش پایایی ابزار تحقیق از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد. که مقدار آن برای قسمت‏های مختلف پرسشنامه بین 70/0 تا 90/0 محاسبه گردید. از جمله آزمون‏های آماری مورد استفاده در این تحقیق ضریب همبستگی اسپرمن، پیرسون بود. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که متغیرهای میزان تحصیلات ، سابقه‏ی کار ، تعداد دوره‌ های آموزشی و مؤلفه سیاستی، مؤلفه اقتصادی، مؤلفه زیست‌محیطی، مؤلفه اجتماعی و فرهنگی و مؤلفه آموزشی و ترویجی با متغیر وابسته‏ی تحقیق رابطه‏ی معنی‏داری دارند. نتایج آزمون t نشان داد که بین دیدگاه پاسخگویان زن و مرد، و همچنین بین دیدگاه اعضاء هیاٌت علمی دانشگاه‌ها با سایر افراد که در ارتباط با مشاغل آب هستند، نسبت به مدیریت تجارت آب مجازی تفاوت معنی‏داری وجود ندارد. نتایج آزمون F نشان داد که بین میزان تحصیلات پاسخگویان نسبت به مدیریت تجارت آب مجازی تفاوت معنی‏دار در سطح 05/0 درصد خطا وجود دارد. به منظور بررسی و برازش متغیرهای نهفته و آزمون فرضیه‏های پژوهش از روش مدل‏سازی معادلات ساختاری با نرم‏ افزار LISREL8.80 استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی، پایایی و برازش متغیرهای نهفته پژوهش را تأیید کردند. مدل‏سازی معادلات ساختاری نیز نشان داد که متغیرهای نهفته‏ی بیرونی 65 درصد از تغییرات پراکنش توسعه‏ی مدیریت تجارت آب مجازی در ایران را تبیین نمودند، و شاخص‏های برازش مدل در وضع خوبی قرار دارند. در پایان پیشنهادهایی جهت بهبود مدیریت تجارت آب مجازی در ایران ارائه شده است. واژگان کلیدی: مدیریت تجارت، آب مجازی، متخصصان آب