رابطه‏ ی علم و دین از دیدگاه آلیستر ای مک گراث

دانشکده‏ی علوم انسانی گروه فلسفه پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد فلسفه‏ی دین رابطه‏ی علم و دين از ديدگاه آليستر ای مک گراث نگارش علی شاد استاد راهنما دکتر محسن جاهد استاد مشاور دکتر حسن فتح‏زاده مرداد 1395 سپاسگزاری جایگاه دانش و دانشمند، بس بزرگ‏تر از آن است که بتوان با زبان و سخن سپاسگزاری نمود، اما از آنجایی که بزرگداشت‏شان، بزرگداشت دانایی است، بنابراین از اساتید دانشمندم، دکتر جاهد استاد راهنما دکتر فتح‏زاده استاد مشاور دکتر کاوندی و دکتر شرف داوران گرامی دکتر زرمحمدی نماینده‏ی گرانقدر تحصیلات تکمیلی و دکتر اترک، دکتر ملایوسفی، دکتر شجاری و دکتر کمالی‏زاده اساتید بزرگوار گروه فلسفه‏ی دانشگاه زنجان و نیز اعضای محترم گروه به ویژه سرکار خانم دوستی و دوست عزیزم جناب آقای محمدرضا ریاحی‏پناه که در تسهیل ترجمه‏ی بخش نخست کتاب علم و دین آلیستر مک‏گراث کمک شایانی نمودند، سپاسگزاری نموده و برایشان توفیق و سربلندی خواستارم و در پایان این پژوهش را به خانواده‏ی عزیزم که همواره یاری‏گرم بوده‏اند، پیشکش می‎نمایم. چکیده رابطه‏ی علم و دین یکی از موضوعات مهم و چالش‏برانگیز در حوزه‏ی فلسفه‏ی دین بوده که رویکردهای گوناگونی درباره‏ی آن طرح شده است. این رویکردها در دو گروه عمده تقسیم می‏شوند. رویکرد مواجهه‏ای و رویکرد غیرمواجهه‏ای. برخی از علم‏باوران و دین‏گرایان به رویکرد مواجهه‏ای معتقد هستند و برخی دیگر رویکرد غیرمواجهه‏ای را برگزیده‏اند. علم‏باوران با تکیه بر دیدگاه‏های تکامل‏گرایانه و علم‏محور بر این باورند که دین نه تنها باعث پیشرفت علم نمی‏شود که مانع پیشرفت علم نیز هست. عده‏ی دیگری که به رویکرد مواجهه‏ای معتقدند، علم را مانع ایمان دینی می‏دانند. مهم‏ترین الگوی رویکرد مواجهه‏ای، مدل تعارض می‏باشد که در آن روش، هدف و قلمرو دو حوزه در تضاد با یکدیگر قرار دارند. در مدل تعارض، پیروان این دیدگاه بر اساس مبانی اثبات‏پذیری، ابطال‏پذیری، رئالیسم، کیهان‏شناسی جدید، نظریه‏های خلاف واقع، زیست‏شناسی تکاملی و ... استدلال می‏نمایند که چون گزاره‏های دینی به روش تجربی به دست نمی‏آیند، فاقد معنا و ارزش علمی هستند. در مقابل این دیدگاه، پیروان رویکرد غیرمواجهه‏ای به تعامل بین علم و دین اعتقاد دارند و بر این باورند که علم و دین در برآیند یکدیگر نقش دارند. از میان رویکرد غیرمواجهه‏ای بر اساس مدل تعامل، هم‏سخنی میان علم و دین است که آلیستر ای مک‏گراث، استاد الهیات تاریخی دانشگاه آکسفورد، به تبیین آن پرداخته است. وی در تبیین هم‏سخنی، با تکیه بر ملاحظات تاریخی به اشتراکات بین علم و دین اشاره می‏کند و معتقد است که چون علم و دین وجوه مشترکی دارند، بنابراین، لازمه‏ی فعالیت این دو هم‏سخنی است. در این پژوهش ما تلاش کرده‏ایم با روش توصیفی ـ تحلیلی (کتابخانه‏ای) هم‏سخنی بین علم و دین را بررسی نماییم. کلیدواژه‏ها: علم، دین، رویارویی، هم‏سخنی، رئالیسم، اثبات‏پذیری، ابطال‏پذیری.