تأثیر تغییرات ارتفاع و مراحل مختلف رویش در کمیت و کیفیت ترکیبات مؤثره و اسانس گیاه دارویی Stachys obtusicrena

سنبله‌ای زیبا یکی از جنس‌های خانواده نعنائیان Labiatae در ایران می‌باشد. جنس سنبله‌ایStachys L.در ایران قریب به 34 گونه گیاه علفی یکساله و چند ساله معطر خوشبو و گاهی با بوی ناخوشایند دارد. در این تحقیق اسانس اندام هوایی جمعیت مورد بررسی جمع‌آوری شده از زیستگاه استان چهارمحال و بختیاری واقع در جنوب غربی ایران در ارتفاعات مختلف است و از نظر درصد ترکیبات مواد مؤثره و اسانس گیاه در مراحل مختلف رویش مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان می دهد که میزان مواد مؤثرهβ-Thujene ، Methyl chavi Col ، Germacrene-D ، γ-Eudesmol و Phthalate بیشترین مقادیر بوجود آمده تحت تیمار ارتفاع 1100 متری و مرحله اوج رویش بوده است. در حالی که بیشترین مقادیر ترکیبات گیاه در ارتفاع 1550 متری و مرحله بذر دهی گیاه متعلق یه β-Thujene ، Germacrene-D ، γ-Eudesmol ، β-Eudesmol ، Levomenol بود. در مورد β-Thujene بیشترین مقدار 39/4 درصد مربوط به ارتفاع 1550 متری و کمترین مقدار 23/2 درصد متعلق به ارتفاع 1350 متری بوده است به نظر می رسد در ارتفاعات بالاتر به دلیل اثر گذاری کمتر دمای پایین تر روی مراحل مختلف رشد و زایش گیاه، اثر مطلوبی روی مقادیر ترکیبات اسانس گذارده باشد. در خصوص میزان مواد مؤثره delta-3-carene ، cis-β-ocimene ، β-caryophyllene ، Levomenol ، هر چند در بین مقادیر متوسط به دست آمده از ترکیبات مذکور در پاره ای از موارد بیشترین مقادیر بوجود آمده در بافت‌های خاک لومی بدست آمد. اما در نهایت بافت خاک شنی سیلتی لومی بود که توانست بالاترین مقادیر را به خود اختصاص داده به نظر می رسد قرار گرفتن این بافت در ارتفاع بالاتر، اثر مطلوبی روی ریشه بندی ، جذب آب و مواد غذایی و در کل رشد بیشتر گیاه گردیده است و منتج به ترکیبات اسانس بیشتری شده است. در بین ترکیبات فوق‌الذکر، مشاهده گردید که بالاترین میزان Levomenol از بافت خاک شنی سیلتی لومی حاصل گردید که بیشتر از بقیه اجزا اسانس و به میزان 24/6 درصد بوده است.