مطالعه ی خصوصیات فیتوشیمیایی و زیستی پیاز بن سرخ Allium jesdianum Boiss. & Buhes و موسیر Allium hirtifolium Boiss کشت شده در شرایط آب و هوایی شهرکرد در مقایسه با جمعیت های وحشی آن ها

موسیر با نام علمی Allium hirtifolium و بن سرخ با نام علمی Allium jesdianum از گیاهان خانوادة Alliaceae و اندمیک ایران می‌باشند که در طب سنتی برای آن‌ها اثرات درمانی مختلف مانند ضد روماتیسم، هضم کننده‌ی غذا، اشتها آور، مقوی معده، ضد کرم و انگل ذکر نموده‌اند. هدف از این مطالعه بررسی خصوصیات فیتوشیمیایی و زیستی این دو گونه تحت شرایط زراعی و مقایسه‌ی آن‌ها با رویشگاه طبیعی در استان چهارمحال و بختیاری است. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد به اجرا در آمد. تیمارهای این آزمایش شامل سطوح مختلف کود حیوانی (0، 10 و 20 تن در هکتار)، ایندول استیک اسید (PPM 3500 و 1500، 0) و سایتوکینین (PPM 3500 و 1500، 0) بود. اندام هوایی و زیرزمینی گیاه از رویشگاه طبیعی آن واقع در شهرکرد (منطقه کوهرنگ) و همچنین از گیاهان کشت شده در مزرعه جمع آوری گردید و پس ازخشک کردن، با حلال اتانول 70% عصاره گیری شد. در این پژوهش ترکیبات فنلی با روش فولین سیکالچو و همچنین ترکیبات فلاونولی و فلاونوئیدی تعیین مقدار شدند. و در ادامه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره‌های حاصل به روش DPPH مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی خاصیت ضد میکروبی عصاره‌های مختلف از روش براث میکرودایلوشن علیه سوش‌های استاندارد استافیلوکوکوس اورئوس،انتروکوکوس فکالیس، سودوموناس آئروژینوزا و آسنیتوباکتر بومانی استفاده شد. در این تحقیق میزان عناصر ماکرو و میکرو گیاه مورد مطالعه، نیز تعیین شد. نتایج تحقیق حاضر بیان گر آن است که گیاه دارویی بن سرخ در شرایط آب و هوایی شهرکرد در مزرعه قادر به رشد نبوده و گیاه موسیر در شرایط تیمارهای فوق واکنش‌های متفاوتی از خود نشان داده است. صفات مورفولوژیکی اندازه گیری شده تحت شرایط کاربرد کود حیوانی به جز درصد رویش حاکی از اختلاف معنی دار در سطح احتمال (01/0 >p) بود، در حالی که اثرات ساده هورمون بر درصد رویش معنی دار بوده است. همچنین نتایج نشان داد، عملکرد گیاه موسیر تحت تأثیر اثرات متقابل کود و هورمون قرار گرفته است. بیشترین اثرات آنتی اکسیدانی مربوط به برگ، در موسیر کشت شده بود. و در مقایسه‌ی عصاره‌ها با آنتی اکسیدان سنتزی، مشخص شد، بوتیل هیدروکسی تولوئن قدرت احیا کنندگی بیشتری نسبت به عصاره‌های مورد آزمون دارد. بین عصاره‌های اتانولی مختلف بیشترین مقدار ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی مربوط به پیاز موسیر کشت شده بود. یافته‌های این مطالعه در خصوص اثرات ضد میکروبی نشان داد عصاره موسیر بر تمامی میکروارگانیسم‌های مورد مطالعه اثر مهار کنندگی و کشندگی قابل قبولی دارد. کمترین MIC به دست آمده، مربوط به برگ موسیر وحشی و پیاز کشت شده با مقدار ( 32) به ترتیب بر روی آسنیتوباکتربومانی و استافیلوکوکوس اورئوس بود. و بیشترین غلظت کشندگی ( 2048=MBC) بر سودو موناس آئروژینوزا مربوط به برگ در موسیر کشت شده بود. لازم به ذکر است که بیشترین میزان عناصر ماکرو و میکرو در پیاز موسیر کشت شده تحت تیمار کود حیوانی بدست آمد.