تغییرات زیست شیمیایی و بافت شناختی هنگام رشد و نمو جوانه¬ی انگور(Vitis vinifera L.) در ارتباط با مرگ جوانه (Bud necrosis)

ناهنجاری فیزیولوژیکی مرگ جوانه¬ی اولیه (primary bud necrosis) یکی از مشکلات مهم در تاکستان ها می باشد که موجب کاهش عملکرد می گردد. پژوهش حاضر به منظور روشن شدن این مشکل بحرانی، در منطقه¬ی سی سخت از سال 1384 به مدت 4 سال انجام گرفت. آزمایش ها شامل مطالعه: الف) تعیین زمان گل انگیزی از طریق حذف برگ و حلقه برداری، ب) تعیین میزان نیاز سرمایی در دمای 2 درجه سلسیوس از صفر تا 1000 ساعت، پ) ارزیابی توزیع و پراکندگی ناهنجاری در ارتباط با دوره¬ی خفتگی، قطر شاخه و موقعیت گره، ت) بررسی مقاومت به سرما از طریق قرار دادن قلمه تک گره در دمای (10- تا 30- درجه سلسیوس) و زمان های مختلف (12 تا 24 ساعت)، ث) مطالعه بافت شناختی از مرحله 40 روز پس از شکفتن جوانه تا مرحله¬ی خفتگی هر 10 روز یک بار و در مرحله¬ی خفتگی هر ماه یک بار، ج) تغییرات مواد معدنی، کربوهیدرات ها در جوانه، برگ و ساقه در بوته های میوه دار و بی میوه چ) تغییرات هورمون ها در هنگام نمو جوانه در هر دو بوته میوه دار و بی میوه بود. نتایج آزمایش اول نشان داد که زمان گل انگیزی در انگور عسکری در منطقه¬ی سی سخت در دهه اول تیرماه می باشد. نتایج آزمایش دوم نشان داد که نیاز سرمایی در انگور عسکری برای سطح قابل قبول شکفتن جوانه لازم بوده و این نیاز با حداقل 200 ساعت سرما در 2 درجه سلسیوس تامین می گردد. نتایج آزمایش سوم نشان داد که در شاخه های با قطر بیش تر و کم تر از 10 میلی متر، به ترتیب کم ترین و بیش ترین درصد بروز ناهنجاری در ماه های آبان و اسفند رخ می دهد. نتایج آزمایش چهارم نشان داد که در دمای 15- درجه سلسیوس، مرگ جوانه¬ی اولیه در سطح نسبتا کمی بدون آسیب به جوانه¬ی ثانویه آغاز گردید. اما از دمای 20- تا 30- درجه سلسیوس یک روند افزایشی در بروز مرگ جوانه های اولیه و ثانویه بود. هم چنین درصد مرگ جوانه¬ی اولیه و ثانویه در تیمار میوه دار نسبت به بی میوه کم تر بود. نتایج آزمایش پنجم نشان داد که اولین نشانه ناهنجاری مرگ جوانه¬ی اولیه در منطقه مورد مطالعه در انگور عسکری، از 60 روز پس از شکفتن جوانه، آغاز گردید و تا فصل خزان نیز ادامه داشت. نتایج آزمایش ششم نشان داد که در هر دو بوته میوه دار و بی میوه، عناصر نیتروژن، آهن و مس بالاتر از حد نرمال اما فسفر و منیزیم در حد نرمال و پتاسیم، کلسیم، روی، بر، منگنز و مولیبدن زیر حد نرمال بود. از نظر تیمار حذف میوه، با کاهش میزان نیتروژن، منیزیم، کلسیم، روی و بر و افزایش فسفر، پتاسیم، آهن، منگنز و مس، درصد مرگ جوانه افزایش یافت. از نظر زمان رشد و نمو، با کاهش نیتروژن، فسفر، پتاسیم و منیزیم، روی، منگنز و مولیبدن، درصد مرگ جوانه افزایش یافت. نتایج آزمایش هفتم نشان داد غلظت کل قند های محلول و نشاسته در بوته های میوه دار نسبت به بی میوه بیش تر بود. در هر دو تیمار بی میوه و میوه دار با گذشت زمان، میزان ذخیره نشاسته در تمام اندام ها افزایش داشت. از نظر تیمار حذف میوه، با کاهش میزان قند های محلول و نشاسته، درصد مرگ جوانه¬ی اولیه افزایش یافت. از نظر زمان رشد و نمو، با کاهش قند های محلول، درصد مرگ جوانه افزایش یافت. نتایج آزمایش هشتم نشان داد که در مجموع میزان هورمون شبه جیبرلین ها در بوته های بی میوه نسبت به بوته های میوه دار، بیش تر بود. هم چنین در زمان های مختلف میزان سیتوکنین در بوته میوه دار نسبت به بوته بی میوه کم تر بود. از نظر تیمار حذف میوه، با کاهش میزان هورمون های ایندول استیک اسید و سیتوکنین، درصد مرگ جوانه¬ی اولیه افزایش یافت ولی یک رابطه¬ی مستقیم بین افزایش هورمون شبه جیبرلین ها و مرگ جوانه¬ی اولیه وجود داشت. بنابر این با توجه به نتایج پژوهش حاضر، در جوانه های بوته های میوه دار به دلیل داشتن میزان قند های محلول، نشاسته و سیتوکنین (زآتین) بیش تر و جیبرلین کم تر، میزان بروز مرگ جوانه¬ی اولیه کم تر بود.