واکاوی و تبیین اثرات خشکسالی بر اقتصاد و مهاجرت های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان ابرکوه)

خشكسالي به عنوان یک مخاطره طبيعي، از ديرباز در پهنه وسيعی از كشورهاي مختلف به خصوص مناطق گرم و خشك به كرات وقوع يافته و مي‌يابد. اثرات تخريبي ناشي از وقوع این مخاطره طبیعی به کندي پديدار گردیده و سبب کاهش تولید محصولات کشاورزي، وقوع نابسامانی‌های اقتصادي و اجتماعي و بحران‌های محيطي می‌گردد. بدون ترديد، نخستين گام به منظور مقابله با خشكسالي و پيامدهاي آن، شناخت و درك دقيق اين پديده و تأثيرات ناشي از آن در ابعاد مختلف است، تا بتوان بر اساس آن، راهبردها و راه كارهاي اثربخشي را در اين زمينه تدوين كرد و به كار گرفت. هدف از پژوهش حاضر، واکاوی و تبیین اثرات خشکسالی بر اقتصاد و مهاجرت‌های روستایی در شهرستان ابرکوه است. پژوهش حاضر از نظر روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی از نظر ماهیت، از نوع پژوهش‌های کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده‌ها، کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری تحقیق را 35 روستای شهرستان ابرکوه تشکیل داده‌اند که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی شده 8 روستا براي انجام تحقيق انتخاب شده‌اند. براي تجزيه و تحليل داده‌ها از آمار توصيفي (شامل فراواني، انحراف معیار و ميانگين ) و آمار استنباطي (شامل تحليل عاملي، آزمون T تک نمونه ای، ضرایب همبستگی پیرسون، کندال و اسپیرمن) و همچنين به منظور بررسی پایش خشکسالی از شاخص معتبر استاندارد بارش (SPI) و درصد نرمال بارش PNPI استفاده گردیده است. نتايج به دست آمده بر اساس شاخص SPI و PNPI حاکی از آن است که این شهرستان در سال‌های (1375، 1376، 1378، 1383، 1384) در تمامی ایستگاه‌ها مواجه با خشکسالی بوده است. بیشترین خشکسالی مربوط به سال 1378 با نمایه 1.14- بوده است. نتایج بحث و بررسی تولیدات کشاورزی و ضرایب همبستگی اسپیرمن و کندال حاکی بر یک رابطه مستقیم بین افزایش شدت خشکسالی و کاهش عملکردی محصولات زراعی و باغی است. همچنین نتایج تحلیل عاملی نشان می‌دهد که خشکسالی بر 23 متغیر اقتصادی مورد مطالعه در این شهرستان تأثیر داشته است. بیشترین میزان این تأثیر بر روی متغیر، کاهش درآمد حاصل از تولیدات زراعی و باغی با بار عاملی 0.716 بوده است. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان می‌دهد بین دو متغیر خشکسالی و مهاجرت یک رابطه معناداری پابرجاست که با افزایش شدت خشکسالی بر مهاجرت های روستایی افزوده گردیده است. نتایج آزمون T نشان می‌دهد از 7 طرح اجرا شده در شهرستان، روش‌های نوین آبیاری بیشترین کارآیی و طرح‌های سازمان آب منطقه ای کمترین کار آیی را در مقابله با خشکسالی داشته‌اند.