بررسی رابطه گرایش‏های معنوی با تاب‏آوری وتعهد‏سازمانی پرستاران شاغل در بیمارستان‏های دانشگاه علوم پزشکی شیراز

مقدمه و هدف: پرستاران بزرگترین و در دسترس ترین بخش تیم حرفه ای مراقبت بوده که گستره وسیع حیطه های فعالیت و ماهیت بین رشته ای حرفه شان، شاغلین آن را با مشکلات و فشارهای عدیده ای از جمله تضاد بین حرفه ای و تضاد نقش با سایر اعضاء تیم مراقبتی ، شناخت کم همکاران و ارتباط ضعیف متقابل بین آنها و پرستاران، وظایف کاری گوناگون ، مدیریت جنبه های فیزیکی ، روانی ، عاطفی و...... بیماران و خانواده های آنان و مواجهه با مرگ و میر مواجه می سازد. اگر چه که نحوه برخورد و رویارویی پرستاران با این استرس ها به میزان تاب آوری آنها بعنوان یک ویژگی شخصی بستگی دارد اما با عنایت به تأثیرپذیری منفی آن از تبعیض های شغلی بین حرفه ای، چالش های اقتصادی و سایر عوامل تأثیرگذار منفی به تنهایی نمی تواند پرستاران را در غلبه بر فشارها و تنش های ناشی از حرفه یاری نماید. به همین دلیل بایستی اذعان نمود که بررسی متغیر تأثیر گذار دیگری به نام تعهد سازمانی نیز الزامی است تا از این طریق بتوان موجبات افزایش انگیزش، دلبستگی عاطفی ، همانند سازی والتزام پرستاران نسبت به نظام سلامت را هر چه بیشتر فراهم آورد. با عنایت به موارد پیشگفت و از آنجا که تاب آوری و تعهد سازمانی ، هر دو از ویژگی های شخصیتی و فردی انسان بویژه بعد معنوی وی تأثیر می پذیرند، لذا این مطالعه با هدف تعیین رابطه گرایش های معنوی با تاب آوری وتعهد سازمانی پرستاران شاغل در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شد. روش کار: در این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی،کلیه پرستاران شاغل در بیمارستان‏های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز بعنوان جامعه پژوهش در نظر گرفته شد. حجم نمونه در این مطالعه، با استفاده از فرمول برآورد حجم نمونه جهت مطالعات همبستگی و با عنایت به 22/0= r منتج ازمطالعه پایلوت انجام‏شده بر روی ده پرستار و با در نظر گرفتن آلفا برابر 05/0 و توان آزمون 80 درصد واعمال ضریب اثر طرح برابر با 1/1 به دلیل استفاده از شیوه نمونه‏گیری خوشه‏ای و نیز در نظر گرفتن ده درصد احتمال ریزش نمونه، 250 نفر تخمین زده شد که با استفاده از شیوه نمونه‏گیری خوشه‏ای وارد مطالعه شدند. برای این کار ، ابتدا بین پانزده بیمارستان وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز قرعه کشی انجام شد و پنج بیمارستان مشتمل بر بیمارستان‏های نمازی، شهید فقیهی، شهید رجایی، شهید چمران و خلیلی بعنوان خوشه انتخاب شدند. در ادامه، با استفاده از نرم افزار Sample Randomizer، اعداد تصادفی مربوط به50 واحد پژوهشی هر بیمارستان مشخص و پس از تطبیق اعداد با لیست شماره‌دار پرستاران شاغل در آن بیمارستان، واحدهای پژوهشی مورد نظر در هر بیمارستان مشخص گردیدند. سپس، پژوهشگر در هر شیفت و در هر بخش فقط به یک نفر از واحدهای پژوهشی مراجعه و پس از توضیح طرح تحقیق و کسب رضایت جهت شرکت در مطالعه، نسبت به توزیع ابزار گردآوری داده ها مشتمل بر پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، پرسش نامه گرایش های معنوی شریفی و همکاران(1387)، پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون(2003) و پرسشنامه تعهد سازمانی آیدین و سیلان(2009 ) در ابتدای شیفت کاری و بازپس گیری آنها در انتهای همان شیفت کاری اقدام نمود. پس از تکمیل پرسش‏نامه ها و کنترل مقدماتی به منظور حصول اطمینان از پاسخ کامل نمونه ها به کلیه قسمتهای پرسش‏نامه ها و نیز حذف پرسش‏نامه های افرادی که واجد معیار خروج از نمونه بودند و جایگزینی آنان با واحدهای پژوهشی جدید تا تکمیل حجم نمونه، داده ها وارد رایانه شده و به کمک نرم افزار آماری SPSS ویرایش21 و با استفاده از آمار توصیفی ؛ نظیر فراوانی، میانگین، انحراف معیار و آمار استنباطی نظیر آزمون تی، ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیونی تک متغیره و چندگانه و آنالیز واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. شایان ذکر است در این مطالعه، قبل از انجام آزمون های آمار استنباطی فوق، با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنف، برخورداری متغیرهای مورد مطالعه از توزیع طبیعی مورد تأیید قرار گرفت. یافته ها: در این مطالعه میانگین امتیازات کسب شده توسط250 پرستار شاغل در بیمارستان‏های دانشگاه علوم پزشکی شیراز شامل 100 مرد(40درصد) و 150 نفر زن(60درصد) با میانگین سنی 97/7±83/33 سال که 67 نفر(8/26 درصد) آنان مجرد و 183 نفر(2/73 درصد) متأهل بوده‌اند، در گرایش‏های معنوی و مولفه‏های آن و تعهد‏سازمانی بالاتر از 70 در مقیاس صد نمره ای بوده در حالی که میزان تاب‏آوری آنها رقم 35/63 در مقیاس صد نمره ای را به خود اختصاص داده است. آزمون ضریب همبستگی پیرسون، وجود همبستگی مثبت و معنادار بین گرایش‏های معنوی و تمامی مولفه‏های آن با تاب‏آوری(001/0 > p) و گرایش‏های معنوی(047/0=p ) و دو مولفه آن مشتمل بر باورهای معنوی(016/0=p ) و خودشکوفایی(035/0=p ) با تعهد‏سازمانی را تأیید نمود. همچنین با توجه به مقادیر Beta و P در آزمون رگرسیون تک متغیره می‏توان پذیرفت که متغیرهای مستقل یا متغیرهای پیش‏بین گرایش‏های معنوی و هر یک از مولفه‏های آن قادر بوده که تغییرات متغیر وابسته تاب‏آوری و تعهد‏سازمانی را توضیح داده و بعنوان یک متغیر دارای تأثیر آماری معنادار بر این متغیر ها محسوب شوند. شایان ذکر است که نتایج رگرسیون چندگانه با روش گام به گام نشان داد که متغیر خودشکوفایی معنوی بیشترین همبستگی را با متغیر وابسته تاب‏آوری داشته ومتغیر باورهای معنوی از بیشترین همبستگی با متغیر وابسته تعهد‏سازمانی برخوردار بود. نتیجه گیری: با عنایت به یافته های فوق الذکر و از آنجا که با افزایش میزان گرایش‏های معنوی، باورهای معنوی، تجربه معنویت در زندگی، خودشکوفایی معنوی و فعالیت‏های اجتماعی مذهبی، میزان تاب‏آوری و با افزایش میزان گرایش‏های معنوی، باورهای معنوی و خودشکوفایی معنوی، میزان تعهد سازمانی نیز از روند صعودی برخوردار خواهد شد، لذا می توان چنین نتیجه گیری نمود که داده های مطالعه حاضر موید وجود ارتباط بین گرایش های معنوی و تمامی مولفه های آن با تاب آوری و گرایش های معنوی و برخی از مولفه های شامل باورهای معنوی و خودشکوفایی معنوی با تعهد سازمانی پرستاران شاغل در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی شیراز می باشد. واژگان کلیدی:گرایش های معنوی، تاب آوری، تعهد سازمانی، پرستار