بررسی تطبیقی آموزش محیط زیست در برنامه درسی متوسطه دوم ایران و چند کشور منتخب به منظور ارائه برنامه درسی آموزش محیط زیست مناسب برای کشور

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسي تطبيقي برنامه درسي آموزش محيط زيست متوسطه دوم درايران و چند کشور منتخب و ارائه برنامه درسي مناسب براي کشور بود. پژوهش از نوع کاربردي بود و به صورت تطبيقي و با استفاده از «الگوي بردي» انجام شده است. روش پژوهش از نوع ترکيبي (کيفي- کمي) بود. جامعه آماري در بخش کيفي شامل دو قسمت: 1- اسناد و مدارک کشورهاي سوئد، کانادا، استراليا، ترکيه و ايران؛ 2- کليه متخصصان برنامه درسي استان اصفهان و محيط زيست استان اصفهان و تهران بود. بخش کمي نيز شامل دو قسمت:1- کليه دبيران دروس زيست‌شناسي، زمين‌شناسي، شيمي و جغرافيا استان اصفهان؛ 2- كليه دانشجويان ليسانس جديدالورود سال تحصيلي 94-1393 دانشکده‌هاي علوم تربيتي، فني- مهندسي دانشگاه اصفهان و علوم پزشکي دانشگاه اصفهان بود. روش نمونه‌گيري براي کشورهاي منتخب هدفمند، براي دو گروه متخصص، هدفمند زنجيره‌اي و براي دبيران و دانشجويان به صورت خوشه‌اي طبقه‌اي بود. ابزارهاي پژوهش فرم مصاحبه نيمه ساختاريافته و پرسش‌نامه محقق‌ساخته بود. براي تعيين روايي سؤالات مصاحبه از روايي محتوايي استفاده شد. روايي پرسشنامه از طريق آلفاي کرونباخ 95/0 بدست آمد. نتايج حاصل از پژوهش تطبيقي نشان داد بين برنامه درسي کشورهاي منتخب با ايران تفاوت‌هاي بارزي در چهار عنصر برنامه درسي مشاهده مي‌شود. براي بومي‌سازي برنامه درسي مطلوب حاصل از بررسي تطبيقي و نيز تکميل نمودن ترکيب برنامه درسي، با متخصصان برنامه درسي و محيط زيست مصاحبه نيمه‌ساختارمند صورت پذيرفت. نتايج حاصل از مصاحبه ها نشان داد از آنجا که ايران فاقد برنامه درسي آموزش محيط زيست در متوسطه دوم مي‌باشد؛ آنچه در کتاب‌هاي درسي اين دوره موجود است فاقد هدف واضح و شفاف است. محتواي آموزش محيط زيست هم فاقد انسجام لازم مي‌باشد و هم فاقد برخي عناوين مهم است. روش‌هاي تدريس و ارزشيابي آموزش محيط زيست سنتي مي‌باشد. به عبارت ديگر، آموزش محيط زيست در ايران نتوانسته تأثيري بر نگرش و رفتار دانش‌آموزان در جهت حفظ محيط زيست و حل چالش‌هاي زيست‌محيطي داشته باشد. در راستاي نظرخواهي براي ترکيب برنامه درسي، برنامه درسي حاصل از نظر متخصصان به صورت پرسش‌نامه در آمد و بين 258 نفر از دبيران زيست‌شناسي، زمين‌شناسي، شيمي و جغرافيا و 281 نفر نفر از دانشجويان جديدالورود سال 94-1393 در دانشکده‌هاي علوم تربيتي، فني- مهندسي دانشگاه اصفهان و علوم تجربي دانشگاه اصفهان (به عنوان دانش‌آموزان سه رشته تحصيلي ادبيات، رياضي و علوم تجربي که کليه کتاب‌هاي متوسطه دوم را مطالعه نموده‌اند)، توزيع شد. نتايج نشان داد که برازش ساختار عاملي براي اين مقياس¬ها هم در نمونه دبيران و هم در نمونه دانشجويان در حد مطلوبي است و مهم‌ترين اهداف کلي مغفول آموزش محيط زيست متوسطه دوم ايران در حيطه دانش، تقويت دانش و فهم اکولوژيکي مي‌باشد. در حيطه نگرش، تقويت فرهنگ حفاظت از محيط زيست و در حيطه مهارت تقويت و پرورش شهرونداني که داراي مهارت تصميم‌گيري براي چالش‌هاي محيط زيست باشند، است. از مهم‌ترين محتواي مغفول مي توان به ضرورت بکار‌گيري انرژي‌هاي تجديد‌پذير و عوارض زيست‌محيطي ناشي از مصرف سوخت‌هاي فسيلي (مديريت انرژي) مي توان نام برد. مهم‌ترين روش مغفول آموزش محيط زيست، آموزش در فضاهاي باز و پروژه‌محور مي‌باشد. مهم‌ترين روش ارزشيابي مغفول، ارزشيابي پروژه‌محور با توجه به علاقه و توان دانش‌آموز مي‌باشد.