تحلیل گفتمان انتقادی آثار صادق چوبک

تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی بینارشته ای است که به عنوان ابزاری جهت تحلیل و فهم متون و گفتمان ها و مبانی فکری آن ها راهگشا است. تحلیل گفتمان انتقادی، به شکلی انتقادی و تحلیلی به متون و روابط آن با بافت بینامتنی و تاریخی-اجتماعی می پردازد و همچنین در صدد دریافت نوع رابطۀ متن و نویسنده با قدرت است؛ اینکه گفتمان یا گفتمان های اصلی نویسنده چیست و آیا همراه با قدرت است و در صدد طبیعی جلوه دادن نظم همیشگی و یا اینکه در تقابل با آن. ادبیات، به عنوان یکی از منابع اصلی حضور ایدئولوژی و گفتمان های مختلف است. بسیاری از این گفتمان ها و مبانی فکری-فلسفی از طریق روابط بینامتنی زنده مانده و گاه تقویت و یا احیا شده است. ادبیات، منبع شناخت حقایق و ناگفته های تاریخی است و گنجینه ای از تاریخ تفکر، ایدئولوژی و فرهنگ یک ملت است. از این رو، ادبیات معاصر، به عنوان یکی از جلوه ها و عرصه های مهم فرهنگ و تاریخ ایران، همواره با فراز و نشیب های سیاسی و تاریخی مواجه بوده است و همواره در برابر شرایط و گذرگاه های سخت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی که کشورمان در طول تاریخ معاصر با آن مواجه بوده است، احساس مسئولیت کرده و رسالت آگاهی¬بخشی و گاه نوعی مبارزه در برابر استبداد داخلی و نیز کشورهای استعماری داشته است. گفتمان شناسی راه را برای درک و دریافت هرچه بهتر گفتمان های هر دوره و ریشه های فکری و فلسفی این گفتمان¬ها و چگونگی ارتباط آن ها با قدرت هموار می کند. این رساله در صدد دستیابی به بخشی از گفتمان های سیاسی-اجتماعی ایران در دهۀ بیست تا چهل شمسی، با تکیه بر آثار صادق چوبک است. صادق چوبک، یکی از نویسندگان پیشرو و صاحب سبک در حوزۀ داستان¬نویسی است که آثارش در دو دهۀ بیست و چهل منتشر شده است. بدین منظور، از میان آثار چوبک چهار اثر که دارای بینش ایدئولوژیک و سیاسی برجستۀ نویسنده در این دو دهه اند، انتخاب شده است؛ دو داستان اسائۀ ادب از مجموعه داستان خیمه شب بازی و نمایشنامۀ توپ لاستیکی از مجموعه داستان انتری که لوطیش مرده بود در دهۀ 20 و رمان «تنگسیر» و «سنگ صبور» در دهۀ 40.