ارزیابی آسیب پذیری مناطق شهری و ارائه الگوی بهینه جهت کاهش خسارت در برابر زلزله مطالعه موردی؛ شهر پیرانشهر

بطورکلی زلزله یکی از سوانح طبیعی است که تأثیرات مخربی بر سکونتگاه¬های انسانی برجای گذاشته و تلفات جانی و مالی سنگینی بر ساکنان آنها وارد می سازد. در عین حال آسیب¬پذیری شهر تأثیر مستقیمی در تلفات انسانی ناشی از بحران دارد و آسیب پذیری ناشی از زلزله اصولاً در نتیجه ساخت و ساز¬های بی¬رویه در حریم گسل¬ها، عدم رعایت ضوابط و استانداردها، توزیع نامناسب جمعیت و امکانات در سطح شهر بوده و تشدید می گردد؛ از این رو اساس بررسی میزان آسیب¬پذیری شهر یکی از ضروریات مدیریت شهری به حساب می¬آید. اینک با توجه به این مهم، در پژوهش حاضر به ارزیابی میزان آسیب¬پذیری شهر پیرانشهر پرداخته شده است. در این پژوهش روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می¬باشد. بدین منظور در وهله اول با استفاده از شاخص¬ها و معیارهای مربوطه و با بهره¬گیری از مدل تحلیل شبکه¬ای (ANP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) چگونگی آسیب پذیری کلی شهر پیرانشهر مورد بررسی قرار گرفته است. در مرحله دوم آسیب¬پذیری شهر با استفاده از تکنیک¬های تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، TOPSIS، VIKOR، به تفکیک محلات مشخص گردید. در نهایت به تحلیل فضایی و مکانیابی مراکز امدادی از جمله بیمارستان¬ها و ایستگاه¬های آتش¬نشانی و پایگاه¬های اسکان موقت با استفاده از مدل¬های میانگین نزدیک‌ترین همسایه (Nearest Neighbor )، تحلیل شبکه (Network Analysis Model)، ANP و منطق فازی (FUZZY) پرداخته شد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که 27 درصد مساحت شهر دارای آسیب¬پذیری زیاد و خیلی زیاد، 56 درصد آسیب-پذیری متوسط و 17 درصد آسیب¬پذیری کم می¬باشد. همچنین محله¬های 21، 23، 31 و 41 که واقع در بافت فرسوده ( قدیمی) و حواشی شهر می¬باشند، به دلیل قدمت بالا، مصالح با کیفیت نامناسب، ریزدانه بودن قطعات، همجواری نامناسب کاربری¬ها و دسترسی نامناسب به بیمارستان، مراکز درمانی، اورژانس و آتش¬نشانی آسیب¬پذیرتر از دیگر محله های شهر می¬باشند؛ در عین حال قرارگیری بافت فرسوده (خیابان امام خمینی) در حاشیه کوه و عدم رعایت استانداردها در ساخت و سازه¬ها، بر میزان این آسیب¬پذیری افزوده است. در قسمت-های شمال و شمال شرقی شهر که عمدتاً ساختمان¬ها تازه¬ساخت می¬باشند و از مصالح ساختمانی با کیفیت بالا بهره گرفته شده است، همچنین به دلیل وجود فضاهای باز و مراکز آموزشی و اداری نوساز و بزرگ بودن مساحت قطعات؛ احتمال آسیب پذیری در این بخش از شهر بسیار کم است. کلمات کلیدی: آسیب¬پذیری شهری، زلزله، پیرانشهر، سیستم اطلاعات جغرافیایی