طراحی مدل جامع اندازه‌گیری بهره‌وری در صنعت بانکداری با رویکرد RBM و Network DEA

بهره‌وری بانک‌های هر کشور، عامل کلیدی در توسعه اقتصاد آن کشور است. ازاین¬رو؛ ارزیابی و بهبود بهره-وری صنعت بانکداری ایران اخیراً بسیار مورد توجه قرار گرفته است. DEA رویکرد جامع و پذیرفته‌ شده‌ای برای ارزیابی عملکرد صنعت بانکداری است. هرچند مطالعات بسیار وسیعی در صنعت بانکداری با استفاده از مدل‌های استاندارد DEA انجام شده است؛ ولی آن‌ها در حقیقت برای ارزیابی ساختار داخلی عملکرد بانک‌ها مناسب نیستند. این مدل‌ها در ارزیابی عملکرد بر اساس تفکر جعبه سياه هستند به¬‌گونه‌اي که ورودي‌ها در این جعبه‌ها (واحدهای تصمیم‌گیری) به خروجي‌ها تبدیل مي‌شوند. از نقاط ضعف این مدل‌ها، نادیده گرفتن ساختار داخلی، محصولات میانجی یا فعالیت‌های ارتباطی است؛ همچنین فرآیند تبدیل واقعی عموماً به صورت واضح مدل‌سازی نمی‌شود. از آن¬جا که فرآیند کلی عملیاتی سیستم بانکداری از چند فرآیند جزئی تشکیل شده است؛ استفاده از مدل‌های DEA شبکه¬ای به علت پیوستگی و در نظر گرفتن تمام اجزای داخلی فرآیند مناسب می¬باشد؛ زیرا ارزیابی کارآیی فرآیندهای جزئی به شناسایی منابع ناکارآیی سیستم کلی بانکداری کمک می¬کند. در این پژوهش یک مدل SBM شبکه‌ای معرفی شد که در آن کارآیی کل سیستم برابر میانگین موزون کارآیی¬های بخش¬ها است. مزیت عمده مدل پیشنهادی، توانایی آن‌ در ارائه معیارهای مناسب‌تر کارآیی، محاسبه وزن تمام بخش¬ها توسط مدل و ارزیابی هم¬زمان متغیرهای میانجی به عنوان ورودی و هم خروجی می‌باشد. بنابراین ضمن استفاده از رویکرد مدیریت مبتنی بر نتایج (RBM) برای باز شدن جعبه سیاه و سطح¬بندی نتایج، مدل جامع اندازه‌گیری بهره‌وری در صنعت بانکداری در سه بخش (فرآیند تولیدی، واسطه¬گری و رفاه اجتماعی) طراحی و در ارزیابی عملکرد شعب بانک‌ تجارت استان یزد استفاده شد. از یافته‌های پژوهش حاضر این است که در ساختارهایی که اثرات شبکه‌ای و ارتباطی بین بخش‌ها وجود دارد استفاده از رویکردهای جعبه سیاه و تفکیک، ارزیابی واقعی و دقیقی از عملکرد ارائه نمی‌دهد و باید از مدل‌های شبکه‌ای مناسب، برای انعکاس بسیار واقع¬بینانه¬تر عملکرد سیستم استفاده شود.