بررسي عوامل موثر بر گسترش فيزيكي شهر طبس بعد از زلزله سال 1357

در چند دهه اخیر شهرهای ایران مانند بسیاری از شهرهای کشورهای جهان سوم دچار تحولات چشمگیری شده اند، ازجمله این تحولات افزایش سریع جمعیت بوده، که شهر طبس نیز مانند بسیاری از شهرهای کشور از این تحولات مصون نمانده است. به طوری که جمعیت این شهر در 30 سال اخیر نزدیک به سه برابر رشد داشته است. این رشد فزایندۀ جمعیت، گسترش فیزیکی بی رویه شهر را نیز در پی داشته که گسترش فیزیکی5/6 برابری طی این دوره مشکلاتی از قبیل افزایش قیمت زمین و مسکن، کمبود امکانات زیربنایی، تخریب زمین های کشاورزی اطراف شهر، از ره آوردهای نامطلوب آن بوده است. اینک به منظور تعدیل این نارسائیها و مشکلات شهری، تحقیق حاضر بر آن بوده است تا فرآیند گسترش فیزیکی شهر طبس بعد از زلزله و عوامل موثر بر آن را مشخص و راهکارهای پیشنهادی در رفع و تعدیل این فرآیند را پی جویی نماید. روش بکار گرفته شده در این تحقیق، روش تحلیلی- توصیفی بوده، که به منظور تحلیل داده ها از مدلهای هلدرن، ضریب مکانی و مدل فزاینده اشتغال و جمعیت استفاده شده است. نتایج حاصله نشان می دهد که 55 درصد از رشد فیزیکی شهر در فاصله سالهاي 1385- 1355 مربوط به رشد جمعيت بوده و 45 درصد باقیمانده، مربوط به رشد افقي و اسپرال شهر مي باشد. در تحلیل عوامل موثر بر گسترش فیزیکی شهر، نتایج یافته های تحقیق مؤید آن است که توپوگرافی هموار، شیب مناسب اراضی در شمال شهر، رشد جمعیت و به خصوص مهاجرت های روستا- شهری، عوامل اقتصادی به خصوص وجود معادن عظیم زغال سنگ و ادغام روستای بزرگ دیهشک به شهر طبس از مهمترین عوامل آن محسوب می شوند. همچنین از میان عوامل محدود کننده گسترش شهری می توان به کمبود آب در شهر طبس، زلزله خیزی، اقلیم نه چندان مطلوب، وجود زمین های زراعی در جهات جنوب و غرب شهر، ضعف فرهنگ آپارتمان نشینی و کمبود منابع مالی شهرداری جهت توسعه فضاهای عمومی اشاره کرد. از ره یافته هایی که کمک به جلوگیری از گسترش فیزیکی شهر می نماید، می توان به گسترش عمودی به جای گسترش افقی شهر، فراهم کردن امکانات رفاهی در روستاها برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر، پر کردن فضاهای خالی داخل شهر و غیره اشاره کرد. كلمات كليدي: گسترش فیزیکی، مهاجرت های روستا – شهری، رشد افقی و اسپرال، مدل هلدرن و ضریب مکانی، طبس