بررسی حروف اضافه در کردی گورانی در چارچوب معناشناسی شناختی

در پژوهش پیش¬رو به بررسی معنایی حروف اضافۀ گویش گورانی از زبان کردی در چارچوب معناشناسی شناختی پرداخته می¬شود. معناشناسی شناختی نگاه ویژه¬ای به پرسمان چندمعنایی و به¬ویژه چندمعنایی حروف اضافه دارد. از دید معناشناسان شناختی، حروف اضافه نمونه¬های روشنی از چندمعنایی در هر زبانی هستند. اینان بر این باورند که حروف اضافه دارای یک معنای اولیه و کانونی هستند که با گذشت زمان و بر اثر کاربرد در بافت¬های گوناگون، دستخوش گسترش معنایی شده و معناهای تازه¬ای را می¬پذیرند. ارتباط میان معنای پیشین و معنای تازۀ این واژه¬ها انگیخته و طبیعی است. از این رو، می¬توان پیوند میان معناهای گوناگون یک حرف اضافه را در قالب شبکۀ معنایی نشان داد. در شبکۀ معنایی، معنای اولیۀ حروف اضافه در کانون قرار می¬گیرد و دیگر معناها در گرداگرد معنای اولیه به آن پیوند می¬خورند و یک ساختار سامان¬یافتۀ پرتویی را پدید می¬آورند. نظریه¬ها و رویکرد¬های گوناگونی در این زمینه مطرح شده که تازه¬ترین آنها، الگوی چندمعنایی سامان¬مند (تایلر و ایوانز، 2001، 2003؛ ایوانز و تایلر، a2004، b2004؛ ایوانز، 2004، 2005، 2006) است. در این الگو معیارهای کاربردی و روشنی برای بازشناسی مفهوم اولیه و مفهوم¬های مجزای حروف اضافه و سرانجام دست¬یابی به شبکۀ معنایی آنها پیشنهاد شده است. از آنجا که تاکنون هیچ پژوهشی پیرامون بررسی معنایی حروف اضافۀ زبان کردی دیده نشده است، خواست ما آن است که برای نخستین این کار را با رویکردی شناختی و برپایۀ الگوی چندمعنایی سامان¬مند بر روی حروف اضافۀ گویش گورانی انجام دهیم. یافته¬های پژوهش گویای آن است که گورانی دارای پنج حرف اضافۀ læ، wæ، wæl، tɑ و ærɑ است که هریک دارای معناهای گوناگونی هستند. مفهوم اولیۀ læ بیان «آغاز، مبدأ و منشأ» است. مفهوم اولیۀ wæ «گیرنده و مقصد» است. مفهوم اولیۀ wæl «همراهی» است. مفهوم اولیۀ tɑ «پایان» است. مفهوم اولیۀ ærɑ نیز «برای و به خاطرِ» است. هریک از این حروف اضافه دارای شبکۀ معنایی روشنی هستند که پیوند میان مفهوم اولیه با دیگر مفهوم¬های مجزای آنها را به شیوه¬ای سامان¬مند بازمی¬نمایانند.