اثر گیاهان میزبان مختلف شته سبز گندم Sitobion avenae (Fabricius) (Hemiptera: Aphididae) روی برخی پارامترهای جمعیت کفشدوزک Hippodamia variegata (Goeze) (Coleoptera: Coccinellidae)

کفشدوزک Hippodamia variegata (Goeze) (Coleoptera: Coccinellidae) گونه¬ای با پراکنش وسیع در ایران است. فعالیت این گونه در اکثر نقاط ایران روی شته¬های مختلف از جمله شته¬های غلات گزارش شده است. در این تحقیق، اثر گیاهان میزبان مختلف شته سبز گندم Sitobion avenae (Fabricius) (Hemiptera: Aphididae) روی برخی پارامترهای جمعیت کفشدوزک H. variegata در شرایط آزمایشگاهی با دمای 1±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره¬ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. داده¬های حاصل از دموگرافی کفشدوزک H. variegata، با استفاده از جدول زندگی ویژه¬ی سنی تک جنسی (بر اساس ماده¬ها) و همچنین جدول زندگی ویژه¬ی سن-مرحله دو جنسی (بر اساس ماده¬ها و نرها) تجزیه و تحلیل گردید. طولانی¬ترین دوره¬ی نشو و نمای مراحل قبل از بلوغ، روی جو (33/17 روز برای ماده¬ها و 03/17 روز برای نرها) و کوتاه¬ترین طول این دوره نیز روی گندم (64/15 روز برای ماده¬ها و 52/15 روز برای نرها) ثبت شد. همچنین نرخ بقاء در زمان ظهور حشرات کامل روی چهار گیاه میزبان به ترتیب 88/0، 94/0، 92/0 و 86/0 بدست آمد. نتایج حاصل از جدول زندگی تک جنسی نشان داد که نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) کفشدوزک با تغذیه از شته S. avenae روی گیاهان میزبان گندم، جو، ذرت و سورگوم به ترتیب 181/0، 166/0، 179/0 و 164/0 بر روز و نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) به ترتیب 198/1، 028/1، 196/1 و 179/1 بر روز تعیین شد. مقادیر نرخ خالص تولیدمثل (R0) کفشدوزک H. variegata روی این چهار گیاه میزبان به ترتیب 88/231، 34/187، 66/291 و 88/136 ماده/ماده/نسل بدست آمد. علاوه بر این، مدت زمان طول یک نسل (T) کفشدوزک شکارگر روی این چهار گیاه میزبان از 86/29 روی گیاه سورگوم تا 03/57 روی گیاه جو متفاوت بود. نتایج حاصل از جدول زندگی دو جنسی نشان داد که نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) کفشدوزک با تغذیه از شته S. avenae روی گیاهان ذکر شده در بالا از 164/0 بر روز روی سورگوم تا 182/0 بر روز روی گندم متغیر است. مقادیر نرخ خالص تولیدمثل (R0) این شکارگر از 46/137 ماده/ماده/نسل روی سورگوم تا 54/293 ماده/ماده/نسل روی ذرت متغیر بود. مدت زمان طول یک نسل (T) روی گیاهان ذکر شده در بالا به ترتیب 97/29،، 93/31، 44/31 و 87/29 روز محاسبه شد. در مورد هر پارامتر تفاوت ناچیزی بین مقادیر بدست آمده از جدول زندگی تک جنسی، با مقادیر بدست آمده از جدول زندگی دو جنسی وجود داشت. با در نظر گرفتن کل پارامترهای دموگرافیک می¬توان گفت کفشدوزک H. variegata با تعذیه از شته سبز گندم روی چهار گیاه میزبان قادر به تکمیل چرخه زندگی و تولیدمثل است ولی گیاهان گندم و ذرت با توجه به بالا بودن نرخ ذاتی افزایش جمعیت، جهت نشو و نمای این کفشدوزک مناسب¬تر می¬باشد. نتایج به دست آمده در این پژوهش، به ویژه بالا بودن نرخ ذاتی افزایش جمعیت این شکارگر روی گندم، بیان¬گر ضرورت انجام پژوهش¬های بیشتر در خصوص استفاده از این شکارگر در برنامه¬های کنترلی شته سبز گندم می¬باشد. اندازه¬گیری پارامترهای زیستی این کفشدوزک شکارگر می¬تواند در طراحی برنامه¬های مدیریت تلفیقی آفات شته سبز گندم مفید واقع شود.