بررسی حکم تکلیفی و وضعی انواع شبیه سازی اتسان

شبیه‌سازی انسانی از جمله موضوعاتی است که به لحاظ ارتباط با اصلی‌ترین مسائل انسانی در ساحت‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی، در حوزه‌های گوناگون کلامی، حقوقی، اخلاقی و از جمله حوزۀ فقه به چالش جدی کشیده شده و فروع مختلفی را فرا روی فقیه عصر حاضر نهاده است. عالمان اهل سنت به‌اتفاق، شبیه‌سازی انسانی را محکوم می‌کنند و آن را عملی نادرست و نامشروع می‌دانند. عالمان شیعه اما دربارۀ شبیه‌سازی انسانی نظرات متفاوتی دارند. دیدگاه آنان در قالب چهار فتوا ارائه شده است که عبارت‌اند از: جواز مطلق، جواز محدود، حرمت اولی و حرمت ثانوی. در این نوشتار نخست دربارۀ شبیه‌سازی انسانی از نظر علمی به‌اجمال سخن می‌رود و سپس حکم تکلیفی آن از دیدگاه فقهای شیعه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. خلاصه ماشینی: "در این صورت ، این دیدگاه به دیدگاه قبلی ملحق میشود، لیکن از آنجا که تصریحی بـر جـواز آن به صورت فردی در این سخن دیده نمیشود، میتوان احتمال داد که ایشان به دلیـل آن لوازم فاسد، شبیه سازی انسانی را حتی در سطح فـردی حـرام مـیدانـد، بـه خصـوص آنکـه گردآورندگان این استفتائات ، پس از نقل نظر ایشان و نقل نظر آیـت الله جـواد تبریـزی، کـه قائل به حرمت است ، نظر آن دو را یکی مـیداننـد و آنهـا را چنـین جمـع بنـدی مـیکننـد: «شبیه سازی به عنوان اولی جایز است ، ولی با عناوین ثانوی و آثار سوءمترتـب بـر ایـن کـار، حرام میگردد» البته فتوای دیگری از ایشان در دست است که در آن این قطعیت و تأکید بر مفاسد حتمی شبیه سازی انسانی وجود ندارد و حکم مسئله به گونه ای مشروط بیـان و حتـی شبیه سازی انسانی در موارد نادر مجاز شمرده شده است . ایشان در جای دیگر بیان میدارد که اگر شبیه سازی درمانی به این معنا باشد، هم ادله و هم فتاوا دلالت میکنند که اگر نطفه در رحم استقرار یابـد، ولـو یک روزه باشد، از بین بردن آن حرام است ؛ حتی در روایت معتبری به صراحت تعبیر شده که : (لأنها قتلته ) با وجود این ، آنچه گفته شد به عنوان دیدگاه اولیه و اجمالی اسـت ، نـه نظریـه و حکم قطعی؛ چون تمام این مباحث در جایی است که کسی بخواهد نطفه را بـه طـورکلـی از بین ببرد، اما مثلا اگر شبیه سازی درمانی به گونه ای باشد که سلول ملقح را بخواهند تبـدیل کنند، این دیگر انهدام و از بین بردن نطفه نیست ؛ بلکه تبدیل شدن به سلول دیگر است ."