مطالعه تنوع ژنتیکی جمعیت ماهی آزاد (Salmo trutta caspius) در پنج رودخانه حوضه جنوبی دریای خزر ایران

جهت مطالعه تنوع ژنتیکی ماهی آزاد دریای خزر در پنج رودخانه حوضه جنوبی دریای خزر ایران، 182 عدد مولد در فصول پاییز و زمستان سال 1390 از رودخانه های چالوس، سردآبرود، چشمه کیله، کرگانرود و آستارا جمع آوری شدند. سپس حدود 5-3 گرم از بافت نرم و تازه انتهای باله ماهی جدا و در الکل اتانول °96 تثبیت شد. DNA ژنومی به روش استات آمونیوم استخراج و کمیت و کیفیت DNA های استخراج شده با استفاده از روشهای اسپکتروفتومتری و الکتروفورز افقی ژل آگارز 1% تعیین شد. واکنش زنجیره ای پلیمراز با استفاده از 16 جفت آغازگر ریز ماهواره و یک جفت آغازگر توالی یابی (D- Loop) انجام شد و ارزیابی کیفیت محصولات تکثیر شده PCR روش ریز ماهواره با استفاده از الکتروفورز افقی ژل آگارز 2% انجام و برای مشاهده آللها و تعیین اندازه آنها از الکتروفورز عمودی ژل پلی اکریل آمید 6% و روش رنگ آمیزی نیترات نقره استفاده شد. ثبت تصاویر ژل توسط دستگاه مستندساز ژل انجام و باندهای حاصل با استفاده از نرم افزار Photo- Capt امتیازدهی شدند و تجزیه و تحلیل آماری داده¬ها با استفاده از نرم افزارهایGene Alex وPop Gene انجام پذیرفت. همچنین محصولات PCR روش توالی یابی پس از ارزیابی کیفی با ژل آگارز 5/1%، خالص سازی و برای توالی یابی به شرکت Bioneer کره جنوبی ارسال شدند. توالی یابی به روش خاتمه یابی زنجیره و تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزارهای Bio- Edit، Mega، Arlequin و DNA SP انجام شد. در روش ریز ماهواره، 5 جفت از آغازگرها تولید باندهای پلی¬مورفیک نمودند و میانگین تعداد آللهای واقعی و مؤثر در رودخانه چشمه کیله 83/1±60/5 و 46/1±87/3 و در رودخانه کرگانرود 75/1±60/7 و 32/1±48/5 و میانگین هتروزایگوسیتی مشاهده شده و مورد انتظار در رودخانه چشمه کیله 15/0±44/0 و 16/0±52/0 و در رودخانه کرگانرود 11/0±50/0 و 13/0±70/0 محاسبه شد. نتایج آنالیز واریانس مولکولی نشان داد که اختلاف تنوع ژنتیکی بین و درون جمعیتها و بین و درون افراد دو رودخانه معنی دار است (P<0.01). در روش توالی یابی 35 هاپلوتایپ مختلف شناسایی شد و بیشترین تعداد جایگاه پلی مورفیک (251) و هاپلوتایپ (14) در رودخانه چالوس مشاهده شد. بیشترین میانگین تعداد آلل مشاهده شده (48/0±24/2) در رودخانه سردآبرود، بیشترین میانگین هتروزایگوسیتی مشاهده شده (03/0±00/1) در رودخانه چالوس و بیشترین میانگین تنوع نوکلئوتیدی (07/0±13/0) در رودخانه سردآبرود مشاهده شد و میانگین تنوع هاپلوتایپی در هر سه رودخانه (1) به دست آمد. به طور کلی نتایج نشان داد که جمعیت یکسانی از این ماهی در رودخانه های مورد مطالعه وجود ندارد و رودخانه کرگانرود در روش ریز ماهواره و رودخانه چالوس در روش توالی یابی دارای بالاترین میزان تنوع ژنتیکی بودند.