برآورد حجم قاچاق کالا در ایران به روش فازی

برنامه ریزی برای توسعه اقتصادی کشور و تصمیم گیری برای اجرای سیاست های تثبیتی، نیازمند شناخت عملکرد عمومی اقتصاد (رسمی و قاچاق) است. چنین شناختی نیازمند نظام اطلاعات اقتصادی و کارآمدی آن دارد. یکی از مشکلات اصلی تدوین سیاست های اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران، فقدان آمارهای اجتماعی و اقتصادی صحیح، قابل اعتماد و به موقع است؛ به ویژه در مواردی مانند قاچاق که بخشی از عملکرد عمومی اقتصاد کشورها به عمد از دید مأموران و واحدهای جمع آوری اطلاعات پنهان نگه داشته می شود؛ این امر موجب می شود که تصمیمات و سیاست هایی که باید مبتنی بر آمارها و شاخص های کلان اتخاذ شوند، تصمیمات و سیاست¬های سازنده و دقیقی نباشند و اجرای این سیاست ها به نتایج نادرستی منجر شود. از این رو، داشتن اطلاعات از اندازه و ابعاد قاچاق کالا اهمیت فراوانی از جنبه فرار مالیاتی، اثر بخشی سیاست های پولی و مالی، رشد اقتصادی و توزیع درآمد دارد. هدف اصلی این مطالعه برآورد حجم قاچاق کالا در ایران طی دوره زمانی 1388-1353 به روش فازی است. متغیرهایی که در این رساله به¬عنوان متغیرهای علی قاچاق کالا انتخاب شده است، شامل نرخ بیکاری، نرخ تورم و درآمد سرانه است. براساس نتایج این تخمین، میانگین حجم قاچاق کالا طی دوره مورد بررسی علی رغم نوسان زیاد در برخی از سال ها به طور متوسط 88/20 درصد از تولید ناخالص داخلی (به¬قیمت ثابت سال 1376) بوده است. کمترین مقدار حجم قاچاق کالا طی دوره مورد بررسی نیز 83/14 درصد از GDP رسمی در سال 1364 و بیشترین مقدار آن 13/32 درصد از GDP رسمی در سال 1374 بوده است. نتایج حاصل از روش فازی در پایان با روش MIMIC مقایسه شده است. بر اساس نتایج روش MIMIC میانگین حجم قاچاق کالا طی دوره مورد بررسی 88/21 درصد از GDP رسمی بوده است. مقایسه نتایج دو روش نیز نشان داد که به-کارگیری هر دو روش در اکثر سال¬ها تفاوت چندانی با هم ندارند و تفاوت دو رویکرد در برخی از سال¬ها به متفاوت بودن متغیرهای مورد استفاده و روش برآورد بر می¬گردد.