بررسی راهبردهای مقابله ای و سازگاری به منظور مدیریت آب کشاورزی تحت شرایط کمبود آب (مورد مطالعه: شهرستان ممسنی )

چکیده آب یک منبع حیاتی برای بقای انسان و یک ورودی لازم برای تولید و رشد پایدار است. اما کمیابی و افزایش آلودگی منابع آب از یک طرف و افزایش سریع تقاضای آب به دلیل افزایش جمعیت و بهبود سطح زندگی در کنار تغییر اقلیم دامنه¬ای گسترده برای بحران آب در سراسر جهان و ایران ایجاد نموده است. در همین راستا کمبود آب موجب تهدیدی عمده¬ جهت توسعه پایدار بخش کشاورزی به ویژه در مناطق روستایی شده است. بنابراین با توجه به اثرات کمبود آب در بخش کشاورزی لزوم استفاده کارا از منابع آبی در این بخش یا به عبارتی مدیریت بهینه آب کشاورزی اجتناب ناپذیر است. از این رو طیف گسترده¬ای از راه حل¬ها برای مدیریت بحران آب توسعه یافته و اجرا شده¬اند. این درحالی است که کمبود آب ناشی از خشکسالی نیازمند استراتژی¬های مدیریت ریسک است و مدیریت ریسک شامل دو راهبرد مقابله¬ای و سازگاری است. در همین راستا شهرستان ممسنی به عنوان منطقه مستعد خشکسالی، به عنوان یک مطالعه موردی انتخاب گردیده است و هدف از این تحقیق بررسی راهبردهای سازگاری و مقابله¬ای جهت مدیریت آب کشاورزی تحت شرایط کمبود آب و عوامل موثر بر انتخاب روش¬های سازگاری و مقابله¬ای کشاورزان در منطقه مورد مطالعه است. این پژوهش با استفاده از روش پیمایش انجام‌شده است جامعه آماری این پژوهش کشاورزان آبی¬کار شهرستان ممسنی به تعداد 4033 نفر می‌باشند. روش نمونه¬گیری در این پژوهش بر اساس روش نمونه¬گیری تصادفی سهمیه¬ای می¬باشد که بر اساس جدول کرجسی و مورگان نمونه 351 نفری از کشاورزان برای تحقیق انتخاب شد. جمع‌آوری داده‌ها توسط پرسشنامه محقق ساخت انجام گردید. روایی صوری پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان مورد تایید قرار گرفت. براي سنجش ميزان پايايي آن 30 پرسشنامه در خارج از نمونه اصلی توزیع و ضریب آلفاي کرونباخ محاسبه شد که این ضریب بین 45/0 تا 91/0 بوده است. نتایج تحقیق نشان داد، متغیرهای اندازه مزرعه، فاصله مزرعه تا مرکز خدمات، میزان استفاده از رسانه¬ها، تمایل به حفاظت آب، برجستگی خطر و نوآور بودن قادرند تغییرات متغیر راهبردهای سازگاری و مقابله¬ای را پیش¬بینی نمایند. واژه‌های کلیدی: کمبود آب، راهبردهای مقابله ای و سازگاری، مدیریت آب کشاورزی، ممسنی