زمینه‌های استبدادپذیری و استبدادستیزی در امثال و حکم

از آن‌جا که امثال، برخاسته از تجربه‌های حیات قومی‌اند با مطالعه‌ی آن‌ها می‌توان ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر قوم را بازشناخت. ساختار سیاسی ایران تا دوره‌ی مشروطیت، با استبداد شناخته می‌شود که در آن، پادشاه پیوسته در رأس قدرت بود و مردم همگی رمه‌ی او به شمار می‌رفتند. حاکمیت استبداد، رواج اندیشه‌ی جبرباوری، فقدان زمینه‌های عقلانی و فلسفی در جامعه، سرسپردگی و نفی فردیت از جمله عواملی هستند که در طول تاریخ ایران سبب شکل‌گیری سخنان و امثالی شده‌اند که بنیان هرگونه تعقل، حرکت اجتماعی و پیشرفت را سست کرده‌اند. امثال و حکم به عنوان نمایان‌ترین تجلی‌گاه اندیشه و مهمترین دستورالعمل زندگی عامه‌ی مردم، بخش درخوری از فرهنگ و زبان ایرانیان را تشکیل می‌دهد و ازین‌رو برای شناخت و تحلیل فرهنگ ایرانی بسیار کارآمد است. در این رساله به بررسی چند مورد اساسی از پیش‌زمینه‌هایی پرداخته‌ایم که پذیرش و پرورش استبداد را در میان مردم موجب شده و در امثال و حکم نمود یافته‌اند. نتیجه آن‌که استبدادپذیری پیش و بیش از آن‌که ناشی از اعمال قدرت باشد، دارای زمینه‌هایی فرهنگی است و قرون متمادی ذهن و زبان مردم را شکل داده است.