ارائه وارزیابی الگوی فرهنگ کیفیت در دانشگاه فرهنگیان

مقدمه: کیفیت در نظام تربیت‌معلم هر کشوری به مسئله ای راهبردی برای بقا و توسعه آموزش‌وپرورش آن کشور بوده است و بدون کیفیت در تربیت‌معلم هیچ اتفاق خوشی در آموزش‌وپرورش فراهم نمی شود. کیفیت در سایه عوامل مختلفی تحقق می پذیرد که این عوامل با فرهنگ کیفیت به نتیجه مطلوب می رسد. هدف: هدف این مطالعه طراحی و ارزیابی الگوی فرهنگ کیفیت در دانشگاه فرهنگیان بود. روش‌شناسی پژوهش: از طرح اکتشافی آمیخته استفاده شد و داده ها طی دو مرحله ی کیفی و کمّی جمع آوری شدند. در مرحله ی نخست با بررسی و تفحص در مبانی نظری و تحقیقات انجام‌شده در خصوص فرهنگ کیفیت و با بهره گیری از روش نظریه داده بنیاد با 23 نفر از متخصصان موضوعی در سراسر کشور به‌صورت عمیق مصاحبه شد؛ طی سه مرحله کدگذاری داده های کیفی مقوله های اصلی و فرعی پدیده ی فرهنگ کیفیت و روابط بین آن ها به دست آمد. در مرحله ی کمّی نیز بر اساس نتایج مرحله ی پژوهش کیفی، پرسشنامه و الگوی اولیه طراحی شد و با مشارکت 389 نفر از اساتید و کارکنان دانشگاه الگوی فرهنگ کیفیت ارزیابی شد. تحلیل داده‌های کمّی به‌منظور شناخت روابط بین عوامل و تعمیم‌یافته‌های مرحله نخست انجام شد. شاخص‌های برازندگی الگو حاکی از برازش مطلوب داده‌ها با الگوی مفهومی است که پژوهشگر بر اساس یافته‌های مرحله ی پژوهش کیفی مفروض دانسته بود. یافته‌ها: فرهنگ کیفیت به عنوان پدیده اصلی در قالب یک الگوی منطقی و با تکیه‌بر فهم آن با شرایط علّی، واسطه ای و زمینه ای، تعاملات/ کنش ها و پیامدها طراحی گردید؛ یعنی، به این امر توجه شده، فرهنگ کیفیت از چه عواملی متأثر شده است؟ در کنار آن، با چه عواملی تعامل دارد؟ و تحت چه راهبردهایی به پیامدهایی منجر شده است؟ بدین‌جهت، فرهنگ کیفیت به‌عنوان یک کل منسجم از 120 مفهوم، 44 مقوله ی محوری و 10 مقوله ی هسته ای تشکیل‌شده که تحت روابط تنگاتنگ قابل‌فهم هستند که در قالب الگوی پارادایمی متشکل از شرایط علّی؛ «عناصر ساختاری/ مدیریتی»، «عناصر فرهنگی/ روان شناختی»، شرایط مداخله ای؛ «رهبری»، «ارتباطات»، «اعتماد»، شرایط زمینه ای؛ «تعهد و مسئولیت پذیری»، «مشارکت»، «اصلاح زیرساخت ها»، راهبردها؛ شامل؛ «توانمند سازها» و پیامدها؛ شامل؛ «بهبود کیفیت آموزشی»، «رضایت ذینفعان»، «وجهه دانشگاهی»، و روابط بین آن ها را منعکس می کند. در مرحله ی کمّی پژوهش نیز، روابط ارائه شده در قالب فرضیه ها منبعث از تحلیل یافته های کیفی بررسی و تأیید شدند به‌طوری‌که تمامی ضرایب مسیر مستقیم و غیرمستقیم در سطح 95 درصد معنادار بوده است؛ بر مبنای ضریب تعیین که معیار اساسی ارزیابی متغیرهای مکنون درون‌زا در مدل مسیر محسوب می گردد عوامل زمینه ای با متغیرهای؛ جو مشارکتی، مسئولیت پذیری و تعهد فردی و جمعی، اصلاح ساختار و عوامل مداخله گر/ تسهیلگر با رهبری، ارتباطات و اعتماد بر راهبردها تأثیر قابل‌توجه داشته است و در سایر مسیرها نیز این تأثیر متوسط بوده است. همچنین کیفیت مدل ساختاری توسط شاخص افزونگی استون- گایسر محاسبه شد و نشان داد مدل موردبررسی از کیفیت مناسب و توانایی پیش‌بینی قوی و مطلوبی برخوردار است. نتیجه‌گیری: علی رغم پیچیدگی تئوری حاضر، سه مقوله اساسی فرهنگ کیفیت در این دانشگاه بر پیشایندها، فرایندها و برآیندها قابل‌تقسیم هستند که دانشگاه با حرکت به‌سوی این الگو، با دیدن یک کل منسجم می تواند شاهد تغییرات اساسی در جهت بهبود مستمر کیفیت باشد.