مدیریت ریسک بلایای طبیعی و انسان ساخت حاصل از احداث سدها( مطالعه موردی: سد هراز شهرستان آمل)

سدهای مخزنی علیرغم مزایای فراوان اقتصادی و فنی که در جهت کنترل رواناب¬ها و تعادل-بخشی بین تولید و مصرف آب دارند، به علت ایجاد تغییرات عمده در تعادل زیست¬محیطی و تغییرات کیفیت آب، همواره موجب بروز اختلالات زیست¬محیطی و بروز ریسک¬های متعددی بوده¬اند. سد هراز در جنوب شهرستان آمل در طول شرقی و عرض شمالی 370/56 و 250/36 درجه در استان مازندران قرارگرفته است. بدین منظور ابتدا فاکتورهای مربوط به هر ریسک با کمک پرسشنامه دلفی و نظرسنجی از 11 کارشناس مرتبط با موضوع مورد مطالعه شناسایی شده و سپس از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) در سه نسخه جهت وزن¬دهی و اولویت¬بندی فاکتورهای ریسک و راه¬کارها استفاده شد. در این فرآیند، پس از ایجاد ساختار سلسله مراتبی مانریس¬های مقایسه زوجی برای معیارهای ریسک بر حسب شدت و تواتر وقوع آنها تشکیل شد و جهت تعیین وزن هریک از معیارها، مقادیر حاصل به نرم افزار Expert choice وارد گردید و اوزان با احتساب ضرایب 3 و 2 بر اساس سطح آشنایی هرکارشناس نسبت به موضوع مطالعه اولویت¬بندی شدند. بر اساس نتایج به¬دست آمده از نرم¬افزار در مرحله اول پرسشنامه ، معیارهای اصلی بر اساس اوازن به¬دست آمده به¬ترتیب ( اثر بر فرد، اثر بر محیط زیست، اثر بر اقتصاد و اثر بر اجتماع ) اولویت¬بندی شدند. همچنین در همین مرحله از بین 20 عامل، 10 فاکتور از ریسکهای شناسایی¬شده در اولویت قرار گرفت. در مرحله دوم ، در نهایت 3 ریسک به عنوان مهمترین ریسک¬ها انتخاب شدند که به ترتیب شامل ( زلزله و زمین¬لرزه القائی، سیل و توسعه¬ی آلودگی به دریاچه سد) می¬باشند. در مرحله آخر در پرسشنامه ¬¬AHP3 برای کنترل هر ریسک 5 الی 6 راه¬کار آورده شد و بعد از تجزیه و تحلیل برای زلزله سه راه¬کار، برای سیل دو راه¬کار و برای کنترل آلودگی آب دریاچه نیز سه راه¬کار اصلی به عنوان مهمترین روش¬های مدیریت ریسک بلایای طبیعی و انسان¬ساخت مرتبط با احداث این سد شناسائی شدند. کلمات کلیدی: ریسک، مدیریت¬ریسک، بلایا، سدهراز، رودخانه هراز، لندفیل، AHP