نقش شبکه‌های اجتماعی موبایلی در برساخت هویت دینی کاربران

هویت دینی یکی از مباحث مهم و برجسته در هر جامعه¬ای محسوب می شود و دارای بیشترین اهمیت و ضرورت به لحاظ فرهنگ و جایگاه انسانی در جامعه است. با توجه به اینکه شبکه هاي اجتماعی موبایلی به لحاظ عمومیت یافتن در میان کاربران و با گستره وسیع جغرافیایی در درون مرزهاي ملی، تبدیل شدن به یك ارتباط خصوصی و شخصی، به وسیله اي بی بدیل در عرصه ارتباطات تبدیل شده اند و زمینه هاي تأثیرگذاري خارج از کنترل دولت ها و نهادهاي قدرت را در جوامع به وجود آورده اند. هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین نقش شبکه های اجتماعی موبایلی در برساخت هویت دینی کاربران است. روش شناسي «نظریه پردازی مبنائی» براي اين منظور برگزيده شده است. داده های تحقیق حاضر از 31 مصاحبه نیمه ساختاریافته با کاربران فعال در شبکه های اجتماعی موبایلی گـردآوري و با روش هاي کدگذاري باز، محوري و انتخابی، با استفاده از نظریه پردازی مبنائی تحلیل شد. حاصل این تحلیل ها، دستیابی به مولفه های زیر است که براساس سه ضلع "اعتقادات؛ اخلاق و احکام" طی مرحله پایانی کدگذاری دسته بندی شدند، در بخش اعتقادات مفاهیم: "بی تفاوتی؛ عدم تفکر منطقی؛ عدم اعتقاد به آخرت؛ افراط و تفریط معرفتی؛ نقصان بصیرت دینی؛ بینش الهی؛ حقیقت جوئی؛ همگرایی هویتی؛ اعتقاد زدایی دینی؛ تزریق باورهای ضد دینی؛ ارزش گذاری منفی؛ بحران هویت (واگرایی هویتی)" استنباط گردید. در بخش اخلاق مفاهیم: "القاء عقب ماندگی مادی؛ آشفتگی روحی؛ بی تقوایی؛ اعتماد به نفس کاذب؛ قانون گریزی؛ ارتباطات دینی؛ خلوص نیت؛ مدیریت فردی؛ آموزش و کنترل حاکمیتی؛ تزلزل روابط خانوادگی؛ استحاله فرهنگی و ترویج اخلاق ضد دینی" حاصل شدند. و در بخش احکام مفاهیم: "فقدان عملگرایی؛ آشفتگی نظامات اجتماعی؛ نقصان آگاهی دینی؛ عمل به احکام دینی؛ تقویت باورهای دینی؛ کاهلی در پوشش دینی؛ ساده انگاری احکام دینی؛ تخریب هویت اجتماعی" معرفی شدند. هر یک از این ابعاد در قالب پنج «مقوله» و هر يك بـا نقـش و جايگـاه معـين به شرح زير دسته بندي شدند: 1- عوامل مؤثر، 2- عوامل زمينـه سـاز، 3- عوامل بازدارنده، 4- نتایج و پیامدها، 5- ابعاد برساخت هویت دینی. همچنین اندیشه محوري شناسایی شده در این پژوهش که بیشترین تأکید را در بین نظرات به همراه داشت، "دگردیسی هویت دینی" بود. برخی مفاهیم با عناوین عوامل زمینه ساز و عوامل موثر در بروز نتایج و پیامدها بررسی گردید، همچنین بر عوامل بازدارنده به عنوان اهرم ممانعت کننده از این نتایج و پیامده ها تأکید شد، که چنانچه نقش این عوامل نیز کم رنگ گردد، مطمئناً باید شاهد دگردیسی هویت دینی کاربران باشیم. حاصل این مطالعه، طراحـي «الگوی برساخت هویت دینی کاربران توسط شبکه های اجتماعی موبایلی» است كه انتظار مي رود شناخت آن براي اصلاح جهت گیری هویت دینی کاربران مفيد و موثر باشد. این پژوهش هم راستا با بسیاري از پژوهش هاي انجام شده با در نظر گرفتن ابعاد هویت دینی و ضرورت درك واقعیت عوامل موثر در بهبود تعامل کاربران شبکه های اجتماعی موبایلی پرداخته است. هر یک از وجـوه تعامـل کـاربر بـا شبکه های اجتماعی موبایلی قبل از هر چیز نیازمند شناخت اثرگذاری و جهت دهی بر هویت دینی کاربران می باشد.