چگونگی مواجهه مفسران با ادات حصر در قرآن

در اکثر آیات قرآن، اداتی وجود دارد که به "ادات حصر" موسوم هستند. این ا ادات، عارتند از: الف) إنّما؛ ب) إلّا ی مسبوق به نفی. اغلب مفسران شیعه و سنی این را برای حصر یک معنا در یک چیز می دانند به این معنا که اگر این ادات در جمله ای واقع شوند، یک معنا را در یک لفظ محصور و محبوس کرده و از آن معنا تجاوز نمی کند؛ مانند" إنّما علیٌ شاعرٌ". در این عبارت معنای شاعر فقط منحصر در علی بوده و از او به شخص دیگری تجاوز نمی کند. یعنی گوینده در صدد است اثبات کند که شاعر زبردست فقط و فقط علی است. از جمله آیاتی که در آنها این ادات به کار رفته است، آیه 55 سوره مائده، معروف به آیه ولایت، آیه 33 سوره احزاب، معروف به آیه تطهیر و آیه 23 سوره شوری معروف به آیه مودت می باشند. اکثر مفسران شیعه ادات حصر در این آیات را برای حصر دانسته و در آیه ولایت، لفظ ولی را فقط در افرادی که در آیه نام برده شده اند منحصر کرده و از آنها به شخص یا اشخاص دیگری سرایت نداده و از آن ولایت خاصه را استفاده می کنند؛ اما مفسران اهل سنت از این آیه ولایت عامه را برداشت کرده و برخی "إنّما" را برای حصر دانسته و در تطبیق آن با مورد نزول به اشتباه افتاده اند؛ ولی برخی دیگر این واژه را برای حصر نمی دانند علی رغم اینکه در آیات مشابه افاده حصر توسط این واژه را اثبات کرده اند. در مورد آیه تطهیر همه مفسران شیعه این ادات را برای حصر و از آیه عصمت اهل بیت علیهم السلام را استنباط می کنند؛ ولی مفسران اهل سنت یا از تفسیر آیه با شتاب عبور کرده اند و یا افاده حصر آن را انکار کرده اند. اما در مورد آیه مودت اکثر مفسران"إلّا"ی مسبوق به نفی را از نوع استثنای منقطع دانسته و آن را برای حصر مودت در اهل بیت نمی دانند؛ ولی در برخی از کتب اصولی اثبات شده است که این ترکیب برای افاده حصر است.